Vlak voor oudejaarsdag keurde de Franse Grondwettelijke Raad het wetsvoorstel af dat voorzag de belastingen voor inkomens boven de één miljoen euro naar 75% te verhogen af. De voorgenomen belastingverhoging was één van de redenen voor acteur Gérard Depardieu om het land te verlaten. Volgens het Conseil Constitutionnel zou het wetsvoorstel in strijd zijn met het grondwettelijke beginsel van gelijkheid, en een eerlijke verdeling van de lasten.
Het zou een tegenvaller zijn voor president Hollande die van de belastingverhoging één van zijn belangrijkste verkiezingsbeloftes had gemaakt. Hiermee wist hij bij de presidentsverkiezingen in mei vorig jaar de uiterst linkse kiezer aan zich te binden. Deze uiterst linkse kiezer wordt vertegenwoordigd door de onder jongeren populaire Jean-Luc Mélenchon van het Front de Gauche, en de socialist Arnaud Montebourg, nu minister van Herindustrialisering.
Een andere verkiezingsbelofte was dat François Hollande het Europees begrotingspact zou heronderhandelen. De Franse president wilde de economie laten groeien door te investeren, in plaats van te bezuinigen. De drieprocentsnorm zat zijn investeringsplannen in de weg en dus ging de president de dag van zijn inauguratie nog naar Berlijn voor overleg met bondskanselier Merkel.
Na onderhandelingen in Berlijn kwam Hollande terug met een akkoord dat de drieprocentsnorm in stand hield. Een bijlage bij het verdrag, dat bepaalde dat naast het handhaven van de drieprocentsnorm, lidstaten ook moesten investeren om de economie te stimuleren was de enige overwinning die Hollande op dit dossier behaalde. De Grondwettelijke Raad bepaalde dat voor de ratificatie van het verdrag slechts een simpele meerderheid nodig was. En dus geen bijzondere meerderheid waarin het wetsvoorstel van Assemblée en Senaat in gezamenlijke zitting drie vijfde van de stemmen moest krijgen.
Het Front de Gauche, en de linkerflank van de Parti Socialiste konden het project dus niet tegenhouden. Zat de Grondwettelijke Raad Hollande ook toen dwars? Volgens veel journalisten en politici was de Raad hierin juist een partner voor Hollande, die in 2005 als secretaris-generaal van de Parti Socialiste de Fransen nog adviseerde om voor het Europees Constitutioneel Verdrag te stemmen. Hij was ermee ontsnapt aan de linkerflank van zijn partij die hem sinds de primaries in zijn eigen Parti Socialiste in de herfst van 2011 al in de greep hielden.
Steeds vaker duikt het beeld op van een meer op het centrum georiënteerde Hollande, die steun zoekt bij de centrumrechtse krachten in zijn land om zich uit de houdgreep van uiterst links te ontworstelen. Zo zou François Hollande ook niet treuren om de interventie van de Grondwettelijke Raad in de belastingverhoging naar 75 procent.
Volgens Laurent Maduit, journalist van de online schandaalkrant Médiapart, zou de president vooral rechts beleid willen uitvoeren. De president is weliswaar druk op weg het homohuwelijk en euthanasie te legaliseren, maar volgens Maduit is er sinds Sarkozy wat sociaaleconomische politiek betreft weinig veranderd. Het wetsvoorstel van de belastingverhoging zat technisch zo slecht in elkaar dat het van onwil getuigde.
Ook voerde Hollande de zogenaamde ‘choc de compétitivité’ uit, een wens van het Franse bedrijfsleven, die ten koste zou gaan van de werknemer. Door het verlagen van de sociale lasten zou het bedrijfsleven meer concurrentiekracht moeten krijgen in Europa. Om dit te financieren zou de BTW verhoogd moeten worden. Hollande verhoogt het hoogste tarief van 19,6 procent naar 20 procent en het middentarief van 7 procent naar 10 procent. Wat Mauduit er niet bij zegt is dat het tarief op eerste levensbehoeften verlaagd wordt van 5,5 procent naar vijf procent.
Een derde punt waar Hollande de linkerflank van de Parti Socialiste van zich af zou hebben geschud was het reguleren van de banken. Hollande riep tijdens zijn campagne de financiële sector uit tot zijn grootste vijand. Hij kondigde aan om de sector te beteugelen door ze te verplichten spaarbanken van investeringsbanken te scheiden.
Volgens Mauduit zien we van deze scheiding niets terug in het wetsontwerp over de financiële sector dat de regering Hollande in voorbereiding heeft. In het wetsontwerp worden alleen de uiterst speculatieve activiteiten gescheiden van spaarders en investeringen.
Deze drie verkiezingsbeloftes van Hollande waren volgens velen zijn enige echt linkse programmapunten. Dat juist deze projecten voorlopig zijn gestrand ontdoet de regering in de ogen van veel Fransen van haar linkse signatuur en legitimiteit.
De prangende vraag is nu wat Hollande en zijn ministers echt van plan zijn met Frankrijk. De Franse premier Ayrault voelde goed aan dat na de moeilijke eerste maanden van de regering Hollande zijn kabinet ambitie moest tonen. En dus schreef hij een goede tweeduizend woorden in dagblad le Monde met de titel: ‘Naar een nieuw Frans model’.
Ayrault benadrukt in zijn stuk dat er Europees moet worden samengewerkt tegen de gevaren van de neoliberalisme en om de financiële sector te reguleren. De Europese politiek moet gericht zijn op groei. Die economische groei kan volgens Ayrault ook worden gerealiseerd als een land zijn niveau van sociale zekerheid beschermt. Kijk maar naar de Scandinavische landen, zegt Ayrault.
Wat de binnenlandse politiek betreft streeft Ayrault een dialoog na tussen staat, sociale partners en decentrale overheden. De Franse staat zou sturend moeten zijn in de economische politiek om te zorgen dat werknemers meer vaste contracten kunnen krijgen. Ook zouden buitenlandse overnames van Franse bedrijven, en de daardoor gevolgde massaontslagen moeten worden voorkomen.
Hiermee refereert Ayrault naar de kwestie Arcelor-Mittal. Het concern en eigenaar van de hoogovens in Florange bezette wekenlang de Franse voorpagina’s met hun dreiging van massaontslag en verplaatsing van haar activiteiten naar het buitenland. Minister van Herindustrialisering Arnaud Montebourg dreigde met nationalisering van het concern, maar Hollande kwam uiteindelijk tot een compromis met het concern: Arcelor-Mittal zou met de ondernemingsraad moeten onderhandelen en het aantal ontslagen moeten beperken. In plaats van een goede zeshonderd, zouden nu ‘maar een kleine honderd’ mensen worden ontslagen. Volgens links Frankrijk liet Hollande door het uitblijven van nationalisering de werknemers in de steek.
Het stuk van Ayrault in le Monde was een ideale gelegenheid, om in de nieuwsluwe nieuwjaarsdagen, eens flink het gezag en linkse signatuur van de regering neer te zetten. Maar aan de open deuren en gemeenplaatsen in het stuk te zien lijkt een links ambitieus programma niet wat de tandem Ayrault-Hollande voor ogen heeft. Ayrault benadrukt in het stuk dat hij een sociaaldemocraat is. Hiermee distantieert hij zich in feite van de communisten vertegenwoordig in het Front de Gauche die een grote invloed hebben op zijn minister van Herindustrialisering.
De sociaaldemocraat in Hollande en Ayrault is pragmatisch, erkent dat samenwerking in de Europese Unie noodzakelijk is, en wil decentralisatie van het overheidsgezag en onderhandelingen met werkgevers en werknemers. Dat het Europees begrotingspact werd geïmplementeerd, de belastingverhoging wordt uitgesteld en nationalisering van de hoogovens uitblijft zal dus eerder opluchting dan teleurstelling zijn voor Hollande en Ayrault.
Willem van Ewijk (@willemvanewijk) isverslaggever in Parijs.
