Niets zo vermoeiend als het gedweep met dode presidenten. De Democraten doen het al jaren met JFK – na gisteravond is wel duidelijk dat elke bonafide Republikeinse kandidaat blijkbaar minimaal 20 keer per minuut moet refereren aan Ronald Reagan. Wellicht werden de kandidaten ook extra gekieteld door de locatie: the Reagan Library met op de achtergrond diens Air Force One. Graham (de grote winnaar in het middag-mattinee debat) grapte dat hij deze avond een recordtijd door zou brengen in een bibliotheek en zette hiermee direct de toon. Het debat was bij vlagen amusant, verviel in welbekende Republikeinse slogans en zorgde voor weinig retorisch vuurwerk. Toch zullen waarschijnlijk drie namen blijven plakken de komende dagen: Rubio, Fiorina en Bush.
Zeker, voor Nederlandse kijkers doet zo een debat altijd een beetje buitenaards aan: streng christelijke waarden die wij in de jaren ’60 met de BH’s hebben mee verbrand worden hier nog met droge ogen gepredikt. De kandidaten Jandil en Cruz noemde anti-conceptie zelfs in een adem met het ‘verkopen van lichaamsdelen‘ Fiorina daagde president Obama zelfs uit het anti-abortus filmpje onder voorgaande link te bekijken, ondergetekende adviseert u eerst even te ontbijten alvorens te klikken. Overigens stond dankzij diezelfde president Obama en zijn nucleaire deal met Iran het hele voortbestaan van de Westerse beschaving op het spel (Huckabee), en moesten de banden met Israël zo snel mogelijk weer aangehaald worden (Fiorina en Huckabee).
Alvorens te vervallen in progressief gegniffel over die malle Amerikanen, doet de Nederlandse kijker (of lezer) er goed aan zich te beseffen dat een dergelijk debat ook helemaal niet voor hem of haar is bedoeld, maar voor de Amerikaanse Republikeinse achterban.
De gemiddelde stemmer op de Grand Old Party is significant ouder dan de Democratische stemmer. Goed nieuws met een vergrijzende samenleving, maar dit houdt tegelijkertijd in dat de achterban langzamerhand afsterft. Ze wonen vooral niet in de grote steden aan de Oost- of Westkust, maar voornamelijk in voorsteden en op het platteland in het Zuiden en Midwesten. Familiewaarden staan hoog in het vaandel: 60 procent van de getrouwde mannen en 55 procent van getrouwde vrouwen stemt op de Republikeinse partij. Deze focus op de zogeheten ‘traditionele familie’ heeft mogelijk ook tot gevolg dat slechts 23 procent van homo- en biseksuelen zich identificeren met de Republikeinse partij. Daarnaast zijn Republikeinen over het algemeen blank (87 procent) en religieus. Het is een misvatting dat de Republikeinse achterban door de jaren heen religieuzer is geworden. De Democratische achterban is in toenemende mate seculier waardoor het verschil tussen de twee partijen is gegroeid.
Veel media wachten vol smart of iemand zal ‘doorbreken’ met dit debat. Twee kandidaten werden dezelfde avond steevast genoemd, namelijk Rubio en Fiorina. Let wel: de aantallen nieuwe Twitter-volgers geven een indicatie wie de populaire kandidaten waren bij het bredere Twitterende publiek, en dit is zeker niet 1-op-1 te vertalen naar populariteit onder de Republikeinse achterban. Desalniettemin waren hun optredens opvallend.
Rubio maakte een ontspannen indruk en wist de enkele minuten die hem gegund waren ten volle te benutten. Binnen de partij wordt hij gezien als de ‘Republikeinse Obama’, maar zijn campagne lijkt nog altijd moeizaam van de grond te komen. Toch maakte hij goede sier door militaire interventies alleen te steunen indien er iets te winnen valt. Tegelijkertijd profileerde hij zich zeer sterk op buitenlands beleid, niet in de laatste plaats dankzij een goed doordachte visie die hij van de week gepubliceerd wist te krijgen in het gerenommeerde tijdschrift Foreign Affairs.
Fiorina hield, als enige vrouwelijke kandidaat, kranig stand en deed als havik (“I will rebuild the Sixth Fleet, missile defense program, beef up military exercises in the Baltics, and arm the Kurds“) niet onder voor haar mannelijke mede-kandidaten. Haar uitbrander richting Trump was het hoogtepunt van de avond. Trump verzuchtte onlangs tegen Rolling Stone:“Look at that face! Would anybody vote for that?” Toen Fiorina om een reactie werd gevraagd inzake Trump’s vermeende vrouwenhaat beperkte zij zich tot de opmerking: “I think women all over this country heard very clear what mr Trump said.” Luid applaus. Duizenden nieuwe Twitter-volgers en “You go girl” high-fivende huisvrouwen voor de tv.
Dit is een van de dingen die Trump tegenwerkt: zijn botheid. Amerikanen vinden “Tell it like it is” zeer amusant, maar tot op een zekere hoogte. Zeker de Republikeinse achterban heeft met diens strikte traditionele waarden ontzag voor het ambt van president, en verwacht dat een kandidaat zich hier ook naar zal gedragen. Niet dat de andere kandidaten zich hierdoor lieten weerhouden: in een poging die paar minuten zendtijd naar zich toe te trekken ontbraken de kandidaten elkaar continu, werd er door elkaar gesproken en werd de subtiele hint (“Thank you senator”) dat de spreektijd op was standaard genegeerd. Vooral Chris Christie, de Amerikaanse Ton Elias, was strontvervelend.
Het tweede element wat Trump dwarszit is, mede doordat andere kandidaten ook in toenemende mate de aandacht naar zich toe kibbelen, hij niet langer eruit springt. Sterker nog, zodra de kandidaten in gesprek waren over beleid was Trump opvallend stil en kwam niet verder dan semi-verveelde grimassen. Dit neemt niet weg dat, ook in Trump zijn stille momenten, het over hem en zijn standpunten ging. In het eerste debat (tussen de ‘tweederangs’ kandidaten met extreem lage peilingen) werd er vooral gesproken óver Trump. Veel kandidaten hadden hele speeches voorbereid waarin zij uitlegden een buitenstaander te zijn, iemand die niet verpest is door de ‘Washington elite‘. Elk moment werd aangegrepen om te benadrukken dat zij opkwamen voor de ‘werkende klasse’, Christie beschuldigde Fiorina en Trump van ego-tripperij door vooral over hun eigen succesvolle carrières te praten en niet over de problemen van de werkende klasse. Meest saillante detail van de avond: als er zoveel Republikeinen tegen de Irak-oorlog waren geweest als op dat podium gisteravond werd geclaimd, had die inval nooit plaatsgevonden. In een notendop: de kandidaten hadden zich stuk voor stuk goed voorbereid op de standpunten waarmee Trump vanaf het begin af aan furore maakt.
Carson, de nummer twee in de peilingen, was gedurende het hele debat redelijk afwezig en leek vooral goed af te willen steken door niet mee te doen met het gekibbel. In het laatste debat kwam hij krachtig over door Trump kalm uit te leggen dat er geen relatie bestaat tussen autisme en vaccinatie. Trump pareerde dit slim door te antwoorden met “Vroeger had je nooit autisten, nu heb je ze ineens in elke klas.” Een observatie die zijn achterban zal herkennen en onthouden.
Bush kwam vooral in het laatste kwartaal van het debat op gang: toen Paul verwees naar rijkeluiskinderen die marihuana konden roken zonder in de gevangenis te eindigen, reageerde Bush met “He is talking about me”. Hij gaf vervolgens toe 40 jaar geleden marihuana te hebben gerookt en maakte meteen nederige excuses naar zijn moeder voor zijn wangedrag. Tot slot was er ruimte voor een gebbetje. Zo werden de kandidaten gevraagd wat hun codenaam zou zijn als president, Bush reageerde met “High energy”, waarop Trump hem bijviel met een high five en zijn eigen gewenste codenaam:“Humble”.
Dat zijn dingen die kiezers, en nog belangrijker: de media, onthouden.
Wat viel er op? Wat kunnen we verwachten? Twitterende vakgenoten waren er over uit: Rubio was het sterkste wanneer het aankwam op buitenlands beleid (Goed, het feit dat hij dacht dat de Sinaï in Libië lag werd hem even vergeven) en wist in de spaarzame minuten die hij kreeg de aandacht in positieve zin op zichzelf te vestigen. Fiorina bleek prima te kunnen zwemmen tussen de Republikeinse haaien, en Bush bleek toch geen bezemsteel ingeslikt te hebben.
Toch moeten wij nog even geduld hebben om te weten wie de werkelijke winnaars zullen worden en hun optreden kunnen verzilveren in de peilingen. Zoals het politicologen-blog The Monkey Cage al omschreef: debatten zorgen zelden voor grote verschuivingen, hoe de media de dagen erna over het debat praten wel. Net zoals de hoge scores van Trump het kindje zijn van de onophoudelijke media-aandacht voor elke scheet die de man laat, zo zal ook een toename in aandacht voor een andere kandidaat zich waarschijnlijk vertalen in hogere peilingen.
Kortom: als u geïnteresseerd bent in winnaars en verliezers, heb vooral geen spijt dat u vannacht niet bent opgebleven. Als u wilt weten wie de winnaar is van het debat, zapt u vrijdag een rondje Amerikaanse nieuwszenders en kijkt even welke kandidaat meer aandacht krijgt.
