Van de dagen die ik in China doorbracht waren veel in mist gehuld, geen was zo dramatisch als de luchtvervuiling en verstoring van het dagelijks leven waar inwoners van zeker negen provincies gister en de laatste weken door worden geraakt. De opdracht gesteld door de Chinese overheid en bevolking hier krachtig op in te grijpen wordt bemoeilijkt door de natuurlijke aanwezigheid van mist. Werd Nederland in de Gouden eeuw beroemd met de wolkenluchten op zijn schilderijen, in China zijn de sluiers rond de bergen al sinds de Tang Dynastie, 1000 jaar daarvoor, een onderwerp. De huidige inspanningen op milieugebied zijn in China al jaren veel groter dan Nederland. Ligt hier wellicht een uitgelezen uitdaging onze achterstand in te lopen en de vroegere reputatie als linkse wereldverbeteraar in daden om te zetten?
Wie zich moet behelpen met de doorsneeberichten in Nederlandse media zal het niet verwachten. China is al jaren de grootste investeerder in duurzame energie. Het Tweede kabinet Rutte heeft haar doelstelling voor hernieuwbare energie verhoogd van 14% naar 16% in 2020. Daarmee ligt ze ver onder de norm van de Europese Unie en de norm van 20 % van China. De Nederlandse ambassade in Peking meldt op haar website dat China in 2010 meer investeerde in windenergiecapaciteit dan Europa en de Verenigde Staten samen. In 2009 en 2011 investeerde ze ook het meest, in het laatste jaar 47 miljard dollar op een totaal van 260 miljard. Een analyse van de econoom Gerben Hieminga namens de ING bank stelde in november 2012 dat Rutte II zonder aanvullend beleid de doelstelling windenergie niet gaat halen.
Dat mag zo zijn, gister werden in de combinatie met mist in veel Chinese provincies tientallen vluchten geannuleerd en talloze autowegen afgesloten. In meer dan de helft van de 74 miljoenensteden waar de Chinese overheid een monitorsysteem heeft ingevoerd lag het niveau van vervuiling onaanvaardbaar hoog. De China Daily citeerde zondag een gezamenlijk onderzoek van Greenpeace en de Peking University’s School of Health, het stelde dat er in de steden Shanghai, Guangzhou, Xi’an en Beijing alleen al in 2012 8572 premature doden vielen door de hoge waarden van PM 2.5. Dat is een strengere meetmethode in 2012 ingevoerd.
Veel Chinese media noemden dat het sterftecijfer door vervuiling hoger ligt dan het aantal verkeersdoden. Dat de urgentie van de bewoners hoger ligt dan bij Nederlanders is te begrijpen, een inwoner van de zwaarst getroffen stad Shijiazhuang in Hebei zei zondag: ‘De lucht proeft naar medicijnen en soms naar een desinfectiemiddel.’ Op Sina Weibo was het zondag om zeven uur ’s ochtends trending topic met 7,68 miljoen onderwerpen.
Mist is een fascinerend natuurfenomeen, nergens komt het zo sterk in de artistieke verbeelding terug als in de Chinese kunst. In ‘A history of Chinese painting’ van Zhang Anzhi komt het onderwerp voor het eerst in beeld in ‘A Forest Hamlet in foggy mountains’ van Xia Gui uit de Song Dynastie, daarna verdwijnt het niet meer. De beroemde dichter uit de Tang Dynastie Li Bai(701 -762) geeft eerder al een treffend beeld hoe mist is in Chinese bergen met ‘Je hebt gehoord van de Cancong weg… Bergen doemen op voor je gezicht, en wolken verschijnen naast je paard…’ Dat was toen. Het is wel een situatie die je in een moderne vorm kan overkomen vanaf de 468 meter hoge Oriental Pearl Tower in Shanghai uitkijkend over de in mist gehulde wolkenkrabbers.
Iedereen herinnert zich wel het laatste decennium wat er gebeurd op oudejaarsavond als er op een halfmistige avond in een Nederlandse stad vuurwerk wordt afgestoken. De lucht trekt binnen een kwartier dicht en je adem slaat helemaal kapot. Je ziet niks meer. Rijke en idealistische toeristen uit Europa laven zich graag aan de schitterende nevelen rond de karstbergen in Guangxi. Voor de Chinezen zelf is het poëtische er wel van af door een ander modern apparaat. De auto. Die kunnen met lage salarissen niet kiezen wat de ideale vakantietijd is, zij leven en ademen daar. Met alle uitlaatgassen die de ouderwetse auto heeft.
De stagnatie die de Europese automarkt kenmerkt wordt volgens een KPMG rapport uit december gecompenseerd door de groei van Europese merken op de Chinese markt. Met verkopen terugvallend tot de jaren negentig is het een prettige ontwikkeling voor BMW, Mercedes, VW en GM dat in China meer auto’s verkocht worden dan zij gezamenlijk wereldwijd doen. De internetsite over de auto-industrie Automotive noemt omzetstijgingen van tientallen procenten.
Jammer is dat het tot nu toe niet lukt de doelstellingen voor elektrische auto’s te realiseren. In Chengdu, Sichuan werd ik jaren gleden nog eens bijna omvergereden door de enorme hoeveelheid elektrische scooters waar ik vanuit de Amsterdamse situatie niet op bedacht was. Hoe zit het dan met de kolen?
China wordt vaak afgerekend met het criterium dat er geen democratie is als maatstaf van alle dingen. Dat is een begrijpelijk standpunt, ik ben fervent protagonist van democratie. Dat hoeft geen excuus te zijn een loopje met de feiten te maken. Op 11 januari was het dertien jaar geleden dat de VS Guantanamo Bay opende, daar zitten mensen zonder proces in wat door Europeanen wordt gekwalificeerd als hoogste democratie. In China is een gevleugelde uitspraak dat je niet alleen aandacht moet besteden aan de hoofdstroom, ook aan de zijrivieren.
Iris Cheng geeft op een blog op de Chinese website van Greenpeace een prima verklaring wat China drijft om haast te maken met de reductie van kolengebruik. Zij opent met ‘Kan je je voorstellen voor de komende 20 jaar een industrieel masker te dragen, elke keer dat je naar buiten loopt ter bescherming voor luchtvervuiling?’ Als Chinezen geen haast maken is dat hun toekomst.
Ze wijst op de aankondiging van 5 december van de Chinese overheid tot 2015 en de significantie 350 miljard Yuan, ongeveer 35 miljard Euro te investeren in de reductie van luchtvervuiling. Het is heel goed om te bedenken dat een president zijn volk wel af kan knijpen met economische maatregelen en daar zelf toch rijk van te worden, oorlog te voeren zonder dat hij persoonlijk familie in de waagschaal stelt. Maar niet om gezond in een land te wonen met zijn kinderen en kleinkinderen waar je met mondkapjes moet lopen en die feiten te ontkennen, of via onvrije pers te onderdrukken. Dan noemt ze dat volgens Chinese Staats Elektriciteits Regulatie Commissie tot 35% van alle nieuwbouw van Kolencentrales zijn uitgesteld.
Hebben wij geld? Om hier iets aan te doen, nadat wij onze eigen milieudoelstellingen fatsoeneren? Of tegelijk? Deze week zond Nieuwsuur een reportage uit hoe Europees geld wordt weggesmeten aan nutteloze geluidschermen en zwemparadijzen in Polen. Je zou dat geld ook alternatief kunnen besteden aan innovatie. Bijvoorbeeld aan Nederlandse bedrijven die oplossingen verzinnen voor Chinese milieuproblemen. Hier is kennelijk te veel geld, maar op de verkeerde plaats. Wat zeker niet kan is ongebreideld de handel met China met 38 % in 2011 laten stijgen, hun arbeidskrachten te gebruiken als lagelonenland en dan maar door klagen hoe verrot het systeem is. En de mensen laten stikken in de oeroude mist.
Dat is zinvoller dan pure geldoverdracht zoals op de Doha conferentie werd voorgesteld. Over Europa wordt door Nederland vooral de vraag gesteld of je er meer of minder van moet hebben, zonder wij of in Europees verband kunnen bijdragen aan een duurzame wereld. Dat is de toekomst van Europa als Supermarkt die de tegenstanders graag handhaven. Geen waarden, geen idealen, geen ontwikkeling. Wij blazen graag hoog van de toren, nu nog de mist en vervuiling tussen de wolkenkrabbers weg laten waaien. Ik zie een mogelijkheid voor een deal.
Reacties? Mail [email protected]
