Al dagen gaat het gerucht dat D66-voorman Alexander Pechtold gaat verkassen naar Utrecht, om daar burgemeester te worden. D66 is in Utrecht de derde partij en doet mee in de lokale coalitie met PvdA en GroenLinks. De laatste twee hebben altijd hun onvoorwaardelijke steun uitgesproken in de volkomen mislukte burgemeester Aleid Wolfsen. D66 ook, maar eiste in ruil daarvoor dat Wolfsen na zijn eerste termijn zou opstappen. Daarna moest er een D66’er op die post terugkeren.
Dit zijn niet de woorden of bedenksels van mij, maar is gisteren bekend gemaakt door de Utrechtse stadszender RTV Utrecht. In de afspraken zou ook al een naam zijn genoemd en dat was dus Pechtold, die zich hiermee verzekerde van een baantje na zijn actieve carrière in de Tweede Kamer. Of het allemaal waar is, zal de tijd ons leren.
Pechtold is veruit de enige burgemeester die in Den Haag een mooie carrière wist te maken. De oud-burgervader van Wageningen redde D66 eigenhandig van de ondergang. Nadat hij mislukkeling Lousewies van der Laan opvolgde als partijleider klom D66 in de laatste twee verkiezingen van 2 naar 10 en van 10 naar 12 zetels. Van der Laan, een voormalige Europarlementariër die nog geen fatsoenlijk woord Nederlands over haar lippen kon krijgen en daarom maar een soort Nederamerikaans brabbelde, had D66 naar de grootste verkiezingsnederlaag aller tijden geleid en moest opstappen. Onder leiding van Pechtold kreeg D66 een steeds duidelijker smoel; van twijfelachtig links naar progressief rechts, ofwel VVD-light. Twijfelde VVD’ ers of VVD-stemmers die de VVD veel te veel een kopie vonden van de PVV (geef ze eens ongelijk) stemden massaal op de democraten, opgericht in 1966 door wijlen Hans van Mierlo.
Burgemeesters die het in politiek Den Haag gaan maken; het is geen goede combinatie. VVD’er Ivo Opstelten was als burgervader van Utrecht maar zeker van Rotterdam een kei in zijn vak. Later werd Opstelten interim-burgemeester in Eindhoven en Tilburg, waar onrust was ontstaan door het opstappen van Ruud Vreeman (PvdA, Tilburg) en Alexander Sakkers (VVD, Eindhoven). Met zijn typerende diepe ingehouden stem wist Opstelten overal waar hij kwam de rust te terug te brengen. Waar Ivo kwam, keerde de politieke rust terug. Als minister van Justitie bakte Opstelten in de kabinetten Rutte I en het huidige Rutte II er tot nu toe maar bitter weinig van. Plannen moeten worden teruggedraaid of bleken gewoon onhaalbaar. Zo is er nog steeds niet meer politie op straat, maar moest Opstelten zelfs agenten ontslaan.
Voorbeeld twee van een goede burgemeester maar falend minister is CDA’er Gerd Leers; als burgemeester van Maastricht eveneens een kei van een burgemeester. Geroemd en gelauwerd in vooral België en Duitsland, kreeg Leers iedereen op zijn hand toen hij de drugsoverlast in zijn stad aanpakte. In het Kabinet Rutte-Wilders I werd Leers minister van Integratie & Asiel maar faalde heimelijk in die taak. Onder druk van Geert Wilders moest Leers allerlei plannen uitvoeren, waar hij als burgemeester van Maastricht nog tegen was. Geen gelukkig huwelijk dus.
Maar het bekendste voorbeeld van allemaal is PvdA’er Job Cohen: door het gezaghebbende Amerikaanse opinietijdschrift Time Magazine tot twee keer uitgeroepen tot beste burgemeester ter wereld. Cohen wist orde en rust te bewaren in zijn stad, door niet met de harde hand te werk te gaan, maar groepen bij elkaar te brengen. Cohen schold nooit, werd nooit opgewonden of verviel in haat zaaien. Net als Opstelten bleef Cohen altijd rustig, wat hem de titel ‘meest fatsoenlijke man van Nederland’ opleverde. Die titel stelde echter niets voor: Cohen slaagde er niet in burgemeester van alle Nederlanders te worden. Hij had onvoldoende weerwoord op de destijds immens populaire Geert Wilders. Ook ontpopte de PvdA’er zich niet als oppositieleider maar moest die rol afstaan aan Emile Roemer van de SP. Het linkse geluid kwam niet meer vanuit de PvdA, maar vanuit de SP en de sociaaldemocraten kelderden in de peilingen. Toen daar nog maar 14 zetels van overbleven, besloot de partijleiding van de PvdA om Cohen af te zetten. Cohen moest plaatsmaken voor straatvechter Diederik Samsom.
D66-oprichter Hans van Mierlo had als doel een transparanter en eerlijker politiek te bedrijven. Weg met de achterkamertjespolitiek. Alles moest in het openbaar; de eeuwige transparantie. Geen burgemeester zou nog worden aangesteld door de koningin, maar zou worden gekozen. Het plan faalde. D66 blijkt net zo hard aan achterkamertjespolitiek te doen, als alle andere partijen. Zelfs de LPF, Trots op Nederland en de PVV, die toch ook moord en brand schreeuwden dat alles in het openbaar moest plaatsvinden, deden aan achterkamertjespolitiek. Des te pijnlijker was het voor D66 dat de indiener van het gekozen burgemeestersplan, D66’er Thom de Graaf, een paar maanden na het sneuvelen van zijn eigen plan via diezelfde achterkamertjes burgemeester van Nijmegen werd. Nog pijnlijker is het – als de berichten van RTV Utrecht kloppen – dat diezelfde D66’ers via diezelfde achterkamertjes hun voorman naar Utrecht sturen.
Als Pechtold of überhaupt maar een D66’er de nieuwe burgervader (of moeder) van de Domstad wordt, dan zouden de berichten van RTV Utrecht toch op enige waarheid kunnen berusten. D66 heeft dan op zijn minst de schijn tegen; de democraten houden in dat geval hun geboorteakte dichtbij het vuur. De PvdA schijnt hierin een sleutelpositie te hebben; de sociaaldemocraten hebben de politiek in de Domstad al tientallen jaren stevig in handen. Om de overeenkomst uit te voeren moeten zij eerst hun partijgenoot Ronald Plasterk overtuigen. Dat lijkt op dit moment het minste probleem. De grootste partij in de Domstad is nog altijd GroenLinks en die lopen meestal mee met de PvdA.
Zouden ze bij D66 een vooruitziende blik hebben; zou de Pechtold-magie zijn uitgewerkt, zoals ook de Wilders-magie en de Rutte-magie hun langste tijd lijken te hebben gehad? Waarom de kip met de gouden eieren slachten, die Alexander Pechtold heet? Het gaat immers zo goed met D66! Zou er in de coulissen een opvolger klaarstaan? Omdat zowel Pechtold als D66 zelf niet willen reageren op de geruchten worden deze alleen maar hardnekkiger.
Wie heeft dat charisma, die dossierkennis en dat leiderschap? Kees Verhoeven; de campagnestrateeg van D66? Technisch goed onderlegd en ook goede dossierkennis. Maar aan charisma ontbreekt het Verhoeven toch echt. Gerard Schouw? Idem. Sientje van Velthoven, de nummer 2 van de lijst en door journalistiek Nederland aangemerkt als politiek talent voor de toekomst? D66 en vrouwen aan het roer is in het verleden geen goed huwelijk geweest, getuige de leiding van Els Borst en de eerder genoemde Lousewies van der Laan. Wouter Koolmees, dan? Koolmees, die vlak voor de verkiezingen het moedige plan opperde om weer terug te keren naar de 40-urige werkweek in de plaats van 36 of 38 nu, kreeg de hoon van zo ongeveer heel Nederland over zich heen. Technisch goed onderlegd en ook wel deskundig; maar haalt het niet bij de inhoud. Voormalig journaallezeres Pia Dijkstra? De blonde Friezin geniet veel vertrouwen en is ook wel kundig, maar mist overtuigingskracht en eveneens charisma. In een debat met straatvechters als Wilders of Samsom moet ze haar meerdere in hen bekennen. Ze is te lief en bovendien vrouw; D66 en vrouwelijke lijsttrekkers is geen goed huwelijk.
Het wordt dus behoorlijke een zoektocht naar een nieuwe leider voor D66… of voor de post van burgemeester van Utrecht natuurlijk.
