Een half miljoen mensen heeft hun handtekening gezet voor GeenPeil, het initiatief dat een referendum wil afdwingen over EU-akkoord met de Oekraïne. Nu al hoor je her en der argumenten tegen dit initiatief, maar waar die al hout snijden wegen ze niet op tegen de voordelen. Dit referendum gaat zorgen voor meer betrokkenheid bij het onderwerp en daarnaast is het goed om inspraak te hebben bij onze volksvertegenwoordigers. Maar er is meer aan de hand: GeenPeil laat zien hoe moderne middelen onze democratie kunnen verbeteren.
Het tegengeluid was er grofweg in drie smaken: “Dit onderwerp is niet belangrijk genoeg”, “Geenstijl is een foute club en dus moet je ze niet helpen”, en “Onze parlementaire democratie draait nou eenmaal om inspraak door vertegenwoordiging”.
Het onderwerp is niet erg sexy. Het gaat slechts over een associatieverdrag en het belang van zo’n verdrag is onduidelijk. GeenPeil stelt het verdrag voor als een soort Trojaans paard dat gebruikt gaat worden om de Oekraïne langzaam binnen te hengelen. Aan de andere kant zijn er kritische geluiden te horen die stellen dat associatieakkoorden lang niet altijd tot lidmaatschap leiden en dat suggesties die kant op gebaseerd zijn op angst.
Het belangrijkste aspect van dit referendum is niet dat verdrag, maar dat er überhaupt inspraak mogelijk wordt gemaakt. Het gaat GeenPeil immers om het democratische gehalte van de EU.
De wet die deze actie mogelijk heeft gemaakt is pas 3 maanden in werking was en GeenPeil heeft het onderwerp aangegrepen dat voor de handen was.
Een ander argument dat je nog wel eens leest, zoals bijvoorbeeld op Frontaal Naakt, is dat GeenStijl, een van de partijen achter het initiatief, een foute club zou zijn en dus niet gesteund zouden moeten worden. Dat is eigenlijk een kulargument. De partij achter een referendum zou er geen fluit toe moeten doen. Het zou moeten gaan om het onderwerp.
Vroeger toen het moeilijk was grote groepen mensen te bereiken was het handig om een politieke partij op te tuigen en daar leden aan te binden voor voldoende draagvlak. Moses Naim beweert dat machthebbers hun positie makkelijker dan ooit kwijtraken aan nieuwe, opkomende, kleine machten. Als GeenPeil een ding heeft laten zien, is dat het met nieuwe middelen mogelijk is om met minimale organisatie een breed draagvlak te creëren. Ze haalt in korte tijd meer handtekeningen dan er leden van politieke partijen zijn.
Met dit soort kortlopende verbanden hoef je niet langdurig met elkaar eens te zijn over andere onderwerpen.
Als je kijkt naar de steeds minder loyale kiezer, de almaar toenemende versnippering in partijenlandschap en de steeds minder stabiele kabinetten, dan leidt dat tot één conclusie: De Parlementaire democratie zoals wij die kennen loopt op zijn laatste benen.
Ons huidige systeem komt uit 1848 en is niet het perfecte antwoord op democratie, maar het beste systeem dat we konden organiseren met de state-of-art. Het zou immers onpraktisch zijn om iedereen via een brief bezorgd per trekschuit uit te nodigen om mee te debatteren. Maar tegenwoordig kun je bij wijze van spreke met een paar klikken duizenden mensen bereiken.
Met die nieuwe technologie kunnen we ook hiaten onze democratie opvullen. Het huidige systeem zou bijvoorbeeld wel eens tot desinteresse en misinformatie kunnen leiden. Een goed referendum kan de democratie versterken en meerdere studies laten zien dat betrokkenheid toeneemt als burgers meer directe inspraak krijgen.
Er zijn al heel lang initiatieven die het internet willen inzetten voor participatie. Zo heb je Petities.nl of mijn eigen Verbeterdebuurt, en eerder had je al De Digitale Stad. Maar nu is er dus GeenPeil. Zij deed in 6 weken waar Petities.nl jaren over doet, zij richt zich niet op de gemeente zoals Verbeterdebuurt dat doet, maar mikt gelijk op de EU. Ik denk niet dat je de impact dat dit voorbeeld gaat hebben niet gemakkelijk kan overschatten.
Juist omdat het onderwerp abstract is en de klus niet werd geklaard door allemansvrienden. We kunnen alleen maar hopen dat dit gaat vaker gaat gebeuren. Bij een democratie is immers de burger aan de macht; dan kan je niet alleen van onze vertegenwoordigers verlangen dat zij zichzelf controleren.
