Laten we het even hebben over de procavia capensis – de Kaapse klipdas. Olijk beestje. Rotsbewoner. Vinden we in midden en zuidelijk Afrika, en op het arabische schiereiland. Niet bedreigd verder. Deze territoriale graseter leeft in kleine kolonies en heeft één tamelijk grappige eigenschap. Hij pist altijd op dezelfde plaats. Iedere dag. Jaar in jaar uit. Sterker: de hele godganse goegemeente pist op dezelfde plek. De hele kolonie. Gedurende decennia. Eeuwen. Millennia. In Zuid-Afrika heeft men een pakket gefossiliseerde urine gevonden dat zich over een periode van 55.000 jaar (!) had opgebouwd.
Nog veel interessanter: het beestje is ook nog een beetje klimaathard, en sterft dus niet uit bij een graadje minder of meer. Klipdassen pissen op klimaatverandering, en dat is dus buitengewoon geinig. Want klipdasurine bevat niet alleen lichamelijke afvalstoffen, maar ook stuifmeel, resten van blad, gras en gas, en dat blijft in zo’n langzaam fossiliserend klipdassentoilet (foto) aardig goed bewaard. De urine wordt bovendien vrij snel hard, dus de afzetting stapelt zich op. En dat kun je dan dus opgraven, en uit elkaar rafelen, en onderzoeken. De plantaardige resten kun je vervolgens dateren en determineren, zodat je kan achterhalen wat voor planten er wanneer in de leefomgeving van de klipdassen leefden. Op basis van plantgroei kun je dan weer min of meer het klimaat reconstrueren. En dat vinden we dus nogal interessant, tegenwoordig.
Onderzoek van Brian Chase van de Universiteit van Montpellier (en gesteund door de European Research Council) heeft nu bijvoorbeeld onomstotelijk kunnen vaststellen dat klimaatschommelingen die we al kenden van het noordelijk halfrond óók op het zuidelijk halfrond plaatsvonden. Kort na de laatste ijstijd, bijvoorbeeld, is op een aantal momenten de temperatuur in het noordpool gebied spectaculair gedaald doordat grote meren gesmolten ijswater leegstroomden in de oceaan. Het was al wel bekend dat dit een enorme impact had op het lokale klimaat in Noord-Europa, maar de gevolgen voor de rest van de planeet waren onduidelijk. Een eerdere analyse van de klipdassenurine toonde aan dat er behoorlijk wat afkoeling was in Zuid Afrika, en vermoedelijk dus ook elders op de planeet. Het nu lopende project gaat ook kijken naar meer recente klimaatschommelingen zoals de beruchte middeleeuwse warmteperiode, en de kleine ijstijd van de 17e eeuw. En dat allemaal op basis van urine.
Het toont maar weer eens aan dat je als wetenschapper niet bang moet zijn het banale tot bron te verheffen. Maar dat wist u natuurlijk allang.
