Heeft u recht op euthanasie? Welnee, u zit fout. Geen Nederlander kan over levensbeëindiging zelf bepalen. Op euthanasie staat een gevangenisstraf van maximaal 12 jaar. Een arts moet eerst vaststellen of iemand ondraaglijk lijdt en voldoen aan nog vijf strenge vereisten. Maar als een toetsingscommissie daarover anders denkt, mag de arts zelf drie jaar tralies tellen. Die bureaucratie houdt de vrije keuze bij ondraaglijk lijden in de houdgreep. Waar Nederland ooit de primeur had met het legaliseren van euthanasie, lopen we inmiddels hopeloos achter. De Euthanasiewet moet uit haar lijden worden verlost. Ondraaglijk lijden hoort alleen bij het leven als je daar zelf voor kiest. Iedereen zou zelf moeten mogen bepalen wanneer het leven eindigt. Euthanasie zou een mensenrecht moeten zijn.
Euthanasie bestaat al zolang als het leven bestaat. De term komt van het Griekse “eu” (mild of goed) en “thanatos” (dood). Voor de Grieken betekende euthanasie een sterven zonder al te veel lijden. Van vrijwillige euthanasie was overigens in beginsel geen sprake. Wie blind, gehandicapt of te oud was, werd als te weinig winstgevend beschouwd om in leven te houden. Daarmee werd het uit een lijden verlossen verheven tot economisch wenselijk. Daarvoor hoeft vandaag niemand meer bang te zijn. Sterker nog, bang worden kun je nu vooral van de gedachte niet zelf te mogen beslissen over het moment dat je te veel lijdt om nog door te leven. Strenge zorgvuldigheidseisen zorgen ervoor dat artsen nauwelijks durven te helpen bij zelfdoding.
Euthanasie kent vele tegenstanders. De volhardende oppositie vindt onder andere steun bij Plato, die schreef dat de mens een soldaat is die op zijn post moet blijven tot God hem terugroept. Zelfs John Locke, bekend grondlegger van het liberalisme, kon zich niet verzoenen met een eigen keuze in de beëindiging van het leven. Dat is vierhonderd jaar geleden. Met de ontkerkelijking veranderde de toon van het debat. Vandaag zegt 60% van de Nederlanders zelf te willen bepalen over levensbeëindiging bij ondraaglijk lijden.
Zelf bepalen kan nu niet. Euthanasie is strafbaar. Wie een ander op uitdrukkelijk en ernstig verzoek helpt een einde aan zijn leven te maken, wordt veroordeeld tot twaalf jaar gevangenisstraf. Slechts op hoge uitzondering kan een strafuitsluitingsgrond bestaan, waardoor hulp bij zelfdoding door de vingers wordt gezien. Dat kan alleen als is voldaan aan zes zorgvuldigheidseisen. Vereist zijn een vrijwillig en weloverwogen verzoek, uitzichtloos en ondraaglijk lijden, geen redelijke andere oplossing, minimaal een onafhankelijk arts die deze mening deelt en medische zorgvuldigheid bij de dood. Een einde aan je leven maken is aan een bureaucratisch proces onderhevig en kan zelfs bij ernstig zieken die zwaar lijden worden geweigerd.
Een van de belangrijkste vereisten is dat sprake is van ondraaglijk lijden. Er moet zelfs sprake zijn van een “medisch classificeerbare aandoening” , dus als je ernstig lijden niet door een ander kan worden vastgesteld heb je pech. En dat is een groot probleem. Degene die als enige kan beoordelen of lijden ondraaglijk is, is immers de patiënt zelf. Degene die erover bepaalt, echter, is de huisarts. Die kan bij twijfel advies vragen aan derden, namelijk deskundige SCEN-artsen. Artsen die overigens zelf aangeven dat ondraaglijk lijden “zo subjectief is als de neten.” De arts die euthanasie toestaat, riskeert zelf een gevangenisstraf van drie jaar. Een toetsingscommissie beoordeelt of de arts zich voldoende heeft gehouden aan de zes vereisten. Is de commissie ontevreden, dan kan de rechter de artsen tot drie jaar cel veroordelen.
De goedbedoelde drempels leiden tot een impasse. Artsen zijn terughoudend en vrezen voor celstraffen. Euthanasie toestaan kan immers drie jaar tralies tellen betekenen. Voor huisartsen die sowieso niet zo voor zelfbeschikking zijn, is het een gemakkelijke reden om bij voorbaat hulp bij zelfdoding uit te sluiten.
De Euthanasiewet was ooit baanbrekend. De zorgvuldigheidseisen werden door de VN zelfs als te marginaal beschouwd. Het tegendeel is waar. Anno 2015 houdt het feit dat een arts moet bepalen over levensbeëindiging ernstig zieken onnodig in de houdgreep. Minister Schippers heeft inmiddels al laten weten de wet niet te gaan veranderen, want “in het algemeen werkt die goed.” Het tegendeel is waar. Ondraaglijk lijden hoort alleen bij het leven als je daar zelf voor kiest. Iedereen zou zelf moeten mogen bepalen wanneer het leven eindigt. Euthanasie zou een mensenrecht moeten zijn.
