Op 2 november werden de zogenaamde midterm elections gehouden in Amerika. De Republikeinen wonnen fors, en daarmee heeft het politieke landschap opnieuw vorm gekregen. Het slagveld voor de presidentsverkiezingen van 2012 begint zich dus af te tekenen. Daarom besteedt De Jaap zeven donderdagen lang aandacht aan de voorspelling wie op 6 november 2012, na een heftige verkiezingsstrijd, een uitzinnige menigte mag toespreken als President-elect. Vandaag deel 4: Obama als rockstar.
Na de voor Obama dramatisch verlopen midterms, duurde het even voor de beide partijen de nieuwe toon voor het politiek discours hadden vastgesteld. Strijdend tegen een Republikeinse meerderheid in het Huis van Afgevaardigden, moet Obama nu een vingerwijzende democratic party achter zich zien te krijgen, terwijl zijn politieke tegenstanders de hakken in het zand zetten. Vooraanstaande Republikeinen als Mitch McConnell en John Boehner hebben al aangegeven nauwelijks heil te zien in samenwerking met Obama, en vooral aan te sturen op een verkiezingsnederlaag voor hem in 2012. Twee jaar geleden roerde Obama zijn aanhangers nog tot tranen met zijn welsprekendheid. Twee jaar geleden leek Amerika onder zijn leiding definitief een nieuwe weg in geslagen te zijn. De vraag is dan ook, hoe wordt Obama weer de rockster die hij in 2008 was?
Legislative President
Zoals we al eerder beschreven, heeft Obama de laatste twee jaar de strijd van framing en politieke communicatie in grote mate verloren. Hij was in feite geen communicative president, maar een legislative president. Door zich vast te bijten in grote hervormingen, onder andere in de gezondheidszorg en de financiële sector, raakte Obama verstrikt in het ingewikkelde wetgevende proces van Washington. Waar de meeste presidenten voor hem veel tijd en energie besteden aan het verkondigen van een grote visie over de toekomst van Amerika, gokte Obama op een gunstig en snel herstel van de economie. Als men zag dat het goed ging met de economie zou Obama daarvoor, en voor alle beloofde hervormingen die hij had uitgevoerd, vanzelf waardering krijgen, zo was de gedachtegang. Maar de economie trok niet aan, en Obama moest zijn verhaal bijstellen. Desondanks zette hij zijn hervormingsagenda voort en boekte hij veel resultaat, behalve dan dat de economie nog steeds niet liep. Juist daarin zat de verkiezingsnederlaag van afgelopen november.
Bush tax cuts
Toch schuilt in zowel de strategie van de afgelopen twee jaar, als in de verkiezingsnederlaag, de sleutel voor mogelijk succes, zoals duidelijk blijkt rond het centrale politieke thema van de afgelopen weken: de Bush tax cuts. President George W. Bush heeft destijds een aantal tijdelijke belastingverlagingen doorgevoerd die per 1 januari af zouden lopen. Democraten wilden dat die belastingvoordelen (voor de rijken) zouden komen te vervallen, vooral om het astronomische begrotingstekort aan te pakken, terwijl Republikeinen daar niets in zagen. Obama sloot een deal met de Republikeinen zodat in ieder geval tot en met 2012 alle Amerikanen nog recht zouden hebben op dit belastingvoordeel. Het feit dat de rijken hierin niet werden uitgezonderd, was tegen het zere been van veel Democraten. Volgens velen waren de Republikeinen daarmee de grote winnaar van het compromis dat Obama gesloten had. John Cassidy van The New Yorker doopte het de Stimulus 2.0 en schreef:
Getting Republicans to agree to more tax cuts in return for preserving existing tax cuts is roughly equivalent to getting crack addicts to agree to try a different brand of cocaine in return for allowing them to keep their existing stash.
Het idee achter het compromis is echter dat alle Amerikanen een steuntje in de rug krijgen als het gaat om hun koopkracht. Daarmee probeert het Witte Huis een Double-Dip Recession te voorkomen. Dat is in campagnetechnisch opzicht ook niet per definitie slecht. In The Political Brain schrijft Drew Westen dat Clinton in 1992 bovenop het belastingvraagstuk ging zitten en pleitte voor een eerlijkere belastingen. Veel Amerikanen staan daar open voor, en voor de Republikeinen wordt het moeilijk om, als de economie weer aantrekt, te beweren dat het laten verlopen van de lage belastingen slecht zou zijn voor de economie. Nog belangrijker voor Obama is echter dat hij laat zien bereid te zijn om samen te werken met de Republikeinen, waar juist zij de hakken in het zand zetten.
Contract with America
In 1992 werd Bill Clinton met een stevige hervormingsagenda gekozen als president. Onder aanvoering van toenmalig politiek leider Newt Gingrich, probeerden de Republikeinen tijdens de midterms van 1994 de macht weer naar zich toe te trekken, en niet zonder succes. Gingrich sloot een Contract with America. Hij zou een einde maken aan een controversiële economische stimulusbill en aan healthcare reform, terwijl hij de legitimiteit van Clintons presidentschap in twijfel trok. Ook zou hij de ‘waardigheid’ van de politiek herstellen. Het Huis van Afgevaardigden werd destijds namelijk geplaagd door meerdere integriteitsschandalen. Clinton leed een desastreuze nederlaag en verloor zowel in de Senaat, als in het Huis van Afgevaardigden de meerderheid. Twee jaar later boekte hij desondanks een klinkende overwinning en mocht Clinton beginnen aan een tweede termijn als president.
Hoewel er natuurlijk ook verschillen zijn, zijn vooral de overeenkomsten tussen 2010 en 1994 opmerkelijk. Gingrich is weliswaar geen politiek leider meer, maar hij speelt via FOX News nog steeds een relevante rol in de oppositie. Bovendien wordt zijn naam regelmatig genoemd als potentiële presidentskandidaat voor de Republikeinen in 2012. Belangrijker is dat het contract with America nu een pledge to America was geworden, maar dat de retoriek en de politieke thema’s hetzelfde zijn. Na 1994 verloren de Republikeinen zich in zelfoverschatting en bleek dat Amerika niet zozeer was weggelopen bij Clinton, als vooral een signaal had willen afgeven. Ook nu kijken weinig Amerikanen met weemoed terug naar de jaren onder Bush, en is het zeer de vraag of ze Obama definitief de rug hebben toegekeerd als de economie straks weer aantrekt.
Bipartisanship
Een van de belangrijkste beloftes van Obama in 2008, was een nieuw politiek klimaat. Niet langer moest een president zich verlagen tot simpele politieke spelletjes in het belang van de eigen partij. Obama zou partijoverstijgend handelen in het belang van alle Amerikanen, en juist deze mate van bipartisanship is de afgelopen jaren niet echt uit de verf gekomen. Zoals eerder aangehaald, hebben verschillende vooraanstaande Republikeinen al laten weten de plannen van Obama zoveel mogelijk te zullen dwarsbomen. Door juist de hand naar zijn politieke vijanden uit te steken en daarmee prominente partijgenoten als Barney Frank van zich te vervreemden, laat Obama zich zien als een echte staatsman. Hij loopt daardoor overigens wel het risico de fanatieke steun van progressieve stemmers verliezen, in de wetenschap dat deze mensen wel eens naar bijvoorbeeld de Green Party zouden kunnen overstappen. Dat had voor Al Gore ooit desastreuze gevolgen maar Obama neemt het risico op de koop toe.
Als de economie gedurende de komende twee jaar weer aantrekt, staat Amerika, en met haar het politieke landschap, er namelijk ineens heel anders voor. “Compared to these guys, the president looks mature and pragmatic”, klonk een recente vergelijking met vooraanstaande Democraten vanuit het Witte Huis. Ook nam Obama de moeite om de Republikeinen vanwege hun weigering tot samenwerking een veeg uit de pan te geven. Als de Republikeinen twee jaar lang hun hakken in het zand zetten en proberen elk besluit te frustreren, terwijl Obama zich daarboven plaatst, wordt het niet moeilijk te laten zien dat alles wat wel bereikt is, ondanks de Republikeinen gebeurde, en dankzij de president.
Kansen
De vraag is dan natuurlijk hoe groot de kans is dat Obama in deze opzet slaagt. Om te beginnen groeit de economie van Amerika inmiddels stabiel door. Fenomenaal is het nog niet, maar de kans dat gedurende de komende twee jaar de economie zich redelijk herstelt, is terdege aanwezig. Bovendien lijkt het in de praktijk wel mee te vallen met de impopulariteit van Obama. Hoewel de populariteit van Sarah Palin (vaak vergezeld door de vraag of iedereen in Amerika gek is geworden), zelfs in Nederland een wederkerend gespreksonderwerp is, blijkt Obama nog altijd een hogere favorability rating te hebben dan deze gedoodverfde presidentskandidaat van de Republikeinen. Ondanks Obamacare en Guantanamo Bay, ondanks Afghanistan en Irak, zelfs ondanks de kwakkelende economie en Don’t ask, don’t tell, blijkt Obama in de meest recente peilingen van Gallup toch zo’n zestien punten voor te liggen op de Mama Grizzlie.
Vergelijken we hem met bijvoorbeeld Clinton of Reagan, die beide na een nederlaag in de midterms toch herkozen werden als president, dan blijkt er ook nog veel mogelijk te zijn. Beiden kenden, net als Obama, een approval rating van ongeveer 45 procent op dit moment van hun presidentschap. Bovendien gaf 47 procent van de Amerikanen net voor de midterms aan dat Obama ook na 2012 president moet zijn, terwijl een dergelijke vraag voor Clinton, 44 procent, en Reagan, 35 prcoent, aanzienlijk minder vaak positief beantwoord werd.
Rockstar of Suburbia
Obama kan niet op zijn lauweren rusten. Toch is het onverstandig om hem nu al af te schrijven voor 2012. Er lijkt brede bipartisan steun te zijn voor het compromis dat hij gesloten heeft met de Republikeinen. Bovendien is het de maatschappelijke middenklasse die van dit compromis de vruchten zal plukken, en juist dat deel van het electoraat wordt belangrijk in 2012. Het was de middenklasse die niet voldoende verbetering zag van de economie en dus een signaal gaf aan Obama tijdens de midterms. Als hij, met steun van zijn oude campagnemanager David Plouffe, suburbia weer voor zich weet te winnen en de oude Rockstar zich weer laat zien, kan het zo maar zijn dat Obama gewoon een tweede termijn tegemoet gaat.
Update: In de comments werden wij door Jaap R (#2) terecht erop gewezen dat we zowel de naam van Mitch McConnell verkeerd hadden geschreven, als dat we Newt Gingrich en Rush Limbaugh hadden verwisseld.
(Hier staat het overzicht van de hele serie)
Adriaan Andringa is redacteur van DeJaap. Thijs Kleinpaste is D66-deelraadslid Amsterdam Centrum. Beide werken als politiek adviseur en zijn verslaafd aan Amerikaanse verkiezingen.
