Vingerafdrukken zijn wel degelijk persoonsgebonden, dat geeft de Utrechtse burgemeester Wolfsen nu ook toe. Eerder had hij ze in de pers ‘niet persoonlijk’ genoemd. Half december krabbelde Aleid Wolfsen terug in zijn antwoord op schriftelijke raadsvragen van de Utrechtse D66-fractie. Maar de opslag van biometrische gegevens in chip en gemeentelijke databank draait Wolfsen niet terug. Daarmee blijven gemeenten het Europees Verdrag voor de Mensenrechten schenden.
Zei hij eerder in een interview met een Utrechts huis-aan-huisblad dat vingerafdrukken ‘niet persoonlijk’ zouden zijn, nu herroept Wolfsen weer zijn opzienbarende uitspraak. De PvdA-burgemeester geeft in antwoord op schriftelijke vragen van raadslid Klaas Verschuure toe dat ze wel degelijk ‘persoonsgebonden’ zijn. De burgemeester weigert echter voor bezwaarmakers de opname van vingerafdrukken in het paspoort te staken. En hij zet ook de opname van deze hoogstpersoonlijke gegevens in de gemeentelijke database ‘gewoon’ voort. Wolfsen handhaaft bovendien z’n stelling dat vingerafdrukken niets over iemands persoonlijkheid zouden zeggen. Is deze bagatellisering correct en überhaupt relevant?
Bijzondere persoonsgegevens
Nee, vingerafdrukken zijn juist zeer persoonlijke, bijzondere persoonsgegevens. Dat bleek tijdens het recente proces tegen de Paspoortwet in Den Haag. Vingerafdrukken moeten worden aangemerkt als bijzondere gegevens, omdat daaruit informatie over de gezondheid kan worden afgeleid, voerde Stichting Privacy First aan. Vingerafdrukken zijn bijzondere persoonsgegevens, omdat ze namelijk in verband kunnen worden gebracht met iemands gezondheid. Diverse aandoeningen kun je detecteren aan de hand van iemands vingerafdrukken: het syndroom van Down, syndroom van Hunter (ontbrekend X-chromosoom), syndroom van Klinefelter (extra X-chromosoom), aangeboren verstoppingen van het maag-darmkanaal, aangeboren rodehond, aanleg voor borstkanker en aanleg voor een hartinfarct.”
Dergelijke gezondsheidsgegevens mogen alleen worden verwerkt door partijen als hulpverleners, verzekeraars en scholen. “Bestuursorganen mogen deze gegevens alleen verwerken voorzover dat noodzakelijk is voor een goede uitvoering van wettelijke voorschriften. In dit geval is dus geen sprake van uitzonderingssituaties en mogen deze bijzondere persoonsgegevens niet worden verwerkt”, aldus advocaat Christiaan Alberdingk Thijm in zijn pleitnota.
Strafrechtelijke identificatie
Vingerafdrukken zijn om nog een andere reden zo gevoelig: omdat ze van oudsher verbonden zijn aan strafrechtelijke opsporing en identificatie. De biometrische gegevens zijn in principe in de reisdocumentenadministratie opgenomen voor verificatie (ben je wie je zegt dat je bent), maar worden in Nederland ook ingezet voor deze strafrechtelijke identificatie.
Wolfsen ontwijkt dit hete hangijzer met een dooddoener. Hij beweert kort door de bocht dat het ‘Marper’-arrest niet van toepassing zou zijn op de huidige databank-opslag. Het ging in dit Britse geval voor het Europees Hof om een opsporingsregister, waarin ook personen die niet langer van een strafbaar feit werden verdacht waren opgenomen.
Maar dat is juist de situatie die zich nu voordoet bij de opslag van biometrische gegevens! In de gemeentelijke (en later mogelijk centrale) databank zijn zowel verdachten opgenomen als personen die niet (langer) verdacht worden van een strafbaar feit, betoogde Privacy First. “Onschuldige burgers worden op gelijke voet behandeld als verdachten. In wezen stigmatiseert zo’n register de hele Nederlandse bevolking van 12 jaar en ouder met een reisdocument. En dat is nu precies waarom het Europees Hof opslag in strijd vond met artikel 8 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens.”
Belangenafweging
Tekenend is ook het summiere antwoord van Wolfsen aan D66 dat de reisdocumentenadministratie aan alle vereisten van artikel 8 EVRM voldoet, zonder dat überhaupt een echte belangenafweging is gemaakt. De belangen van de Staat bij de administratie van biometrische gegevens zouden voldoende zijn om te concluderen dat de maatregelen proportioneel zijn. Maar onderbouwd worden de beoogde doelen van de Paspoortwet niet.
De opslag is volgens velen niet alleen buiten proportie, ze wijzen ook op mogelijke alternatieven die de burgerrechten beter respecteren. Zo zien andere Europese landen zoals Duitsland bewust af van databankopslag en kiezen ze alleen voor opslag van biometrische gegevens op de chip in het reisdocument zelf. Bij een echte belangenafweging met de privacy van alle burgers kunnen we niet anders concluderen dan dat de databankopslag onnodig is. Ditzelfde voeren privacy-organisaties in Frankrijk aan in hun (voortdurend gerekte) proces tegen hun staat.
Een uitspraak van de rechtbank Den Haag in de civiele rechtszaak van Privacy First is 26 januari 2011 te verwachten. Volgens Wolfsen zullen de in Utrecht aangespannen bestuursrechtelijke procedures tegen de Paspoortwet pas duidelijkheid scheppen in het tweede kwartaal van 2011. Maar verwacht mag worden dat daaropvolgende rechtszaken in hoger beroep nog jaren gaan duren. Als Europa ons niet eerder te hulp komt, is daarom een motie in alle Nederlandse gemeenteraden dringend gewenst om de illegale opslag van onze hoogstpersoonlijke biometrische gegevens onmiddellijk te laten schorsen.
Deze week is bekend geworden dat één van de computertapes met daarop de opgeslagen biometrische gegevens van inwoners van Voerendaal verloren is gegaan tijdens de grote brand in het gemeentehuis op 9 december…
Wanneer wordt Nederland wakker?
Robin Caron is jurist en publicist.
