De laatste jaren worden allerlei voorstellen gedaan die ertoe leiden dat het aantal politici wordt verminderd. Het eerste kabinet-Rutte kwam met het voorstel zowel de Eerste als de Tweede Kamer te verkleinen. Hetzelfde kabinet wilde de Rotterdamse deelgemeenten en de Amsterdamse stadsdelen afschaffen en het huidige kabinet wil grotere gemeenten en minder provincies. De eerste stappen worden nu gezet om ook daadwerkelijk provincies samen te voegen.
De meeste initiatieven in deze richting worden echter nooit gerealiseerd. Rutte-1 is er niet in geslaagd de Eerste en Tweede Kamer te verkleinen en het is maar zeer de vraag of er daadwerkelijk grotere gemeenten en provincies gaan komen. Het meest succesvolle voorstel om tot minder politici te komen is het afschaffen van de deelgemeenten en stadsdelen, maar zelfs hier kunnen we twijfelen want voor Rotterdamse deelgemeenten komen Rotterdamse stadskwartieren terug.
Deze voorstellen lijken te stranden vanwege de emoties die ze oproepen. Burgers blijken opeens bijzonder gehecht aan hun provincie en anderen maken zich zorgen over een kleinere Tweede Kamer en de vraag of die al zijn taken nog wel aankan. Hoewel stadsdelen en deelgemeenten weinig burgers interesseren, is er toch protest als een kabinet ze wil afschaffen. De invloed van de burger zou dan afnemen. Een van de belangrijkste argumenten tegen ‘minder politici’ is dat dit ten koste zou gaan van kleine partijen. Bij minder politici is de kiesdrempel hoger en worden kleine partijen minder snel gekozen.
Opmerkelijk is dan ook dat er momenteel vrijwel ongemerkt een vermindering van het aantal politici plaatsvindt zonder dat er een haan naar kraait. 14 februari stemde de Tweede Kamer in met het voorstel van PvdA-er Pierre Heijnen om de gemeenteraden te verkleinen na de verkiezingen van maart 2014. Het gaat om de zogenaamde dualiseringscorrectie. Sinds 2002 zijn er meer gemeentelijke politici gekomen omdat wethouders sindsdien geen onderdeel meer zijn van de gemeenteraad. Deze extra politici op lokaal niveau worden per 2014 alsnog wegbezuinigd.
Twee zaken vallen op. Ten eerste is het gelukt om het aantal politici te verminderen. Ten tweede roept het voorstel geen enkele emotie op: er is zelfs nauwelijks aandacht voor. En dit terwijl de argumenten van tegenstanders van dit soort voorstellen ook nu geldig kunnen zijn: zouden kleine partijen niet verdwijnen als straks de kiesdrempel feitelijk hoger wordt? In een gemeenteraad als die van Capelle aan den IJssel gaat het toch om vier van de 33 zetels.
Iedereen die bang is voor het voortbestaan van kleine partijen kan rustig ademhalen. Stichting Lokaal in Rotterdam onderzocht de gevolgen van de gemeenteraadsverkleining voor zes gemeenten in de regio Rotterdam. Wat blijkt? Fracties die in 2010 restzetels kregen zouden die kwijtraken als de gemeenteraad toen al kleiner was geweest. Kleine partijen zouden nergens uit de gemeenteraden zijn verdwenen en vooral grotere partijen zouden zetels verliezen. De diversiteit van de lokale politiek wordt nergens aangetast.
Dit onderzoek laat zien dat discussies over minder politici feitelijker en zakelijker gevoerd moeten worden dan veelal het geval is. De gevolgen van het voorstel gemeenteraden te verkleinen zijn zeer beperkt en het werpt geen drempels op voor kleine politieke partijen. Zouden we niet vaker zakelijker moeten kijken naar pogingen het aantal politici te verminderen?
Chris Aalberts is docent en onderzoeker politieke communicatie.
