Daar zag ik hem boven het Binnenhof vliegen: Captain Hindsight, de man die altijd alles weet. Achteraf. Als een omgekeerd avondje Sinterklaas zijn de CPB-cijfers op komst. In Den Haag is het angstige beven begonnen, hoe hard zal de roe neerdalen. De echte pijn komt pas volgend jaar, als er nog eens zo’n 4 miljard af schijnt te moeten. Maar in het lopende jaar zal er niet extra bezuinigd worden om onder de drie procent begrotingstekort te blijven, zo verklapte de coalitie al.
Huh? Heeft Mark Rutte niet keer op keer gezegd dat die Brusselse norm (die we evengoed Nederlands mogen noemen, want mede dankzij “ons” gedram in het leven geroepen) hard is, tot op het heilige af? Wacht, lees hier het verbluffende antwoord van Halbe Zijlstra op die kritiek. “Achteraf regeren is buitengewoon makkelijk. Wat wij doen is vóóraf regeren.”
Ik moest even lachen. De VVD-fractieleider draait de boel om. Nu duidelijk is geworden dat alsmaar blijven bezuinigen de economie niet helpt, is het inderdaad wijs om van van al te strenge eisen af te zien. Maar dat is juist áchteraf regeren. Dat komt vaker voor, bijna als een hardnekkig virus. Terwijl de enkele Cassandra steevast genegeerd wordt, loopt het Binnenhof over van Captains Hindsight – de held uit South Park die elke ramp achteraf zou hebben voorkomen.
Captain Hindsight (screenshot van YouTube)
De lijst is lang. Neem de Fyra. Ik herinner me hoe een collega, die een spoorfanaat was, een decennium geleden stond te foeteren over de keuze voor Ansaldo. Die Italianen hadden nog nooit een trein op tijd geleverd! Maar de bestuurders denderden voort. Een kritisch rapport moest geheim blijven voor de hele Kamer, tot de treinen, jaren te laat geleverd, spontaan uit elkaar vielen bij een miniem sneeuwbuitje. Kunnen we wel een parlementaire enquête op poten zetten, maar eigenlijk weet iedereen waar het fout is gegaan.
Of neem CDA’er Henk de Haan, die vooraf kritische kanttekeningen zette bij de Griekse toetreding tot de euro, door te stellen dat ze hun mooie rapportcijfers kunstmatig opgekrikt hadden. Van minister Zalm mocht hij het feestje echter niet verstoren, dus kreeg de professor economie vooral hoon over zich heen. De rest is geschiedenis.
Of neem de recente roep door politici om de bonussen van de voormalige SNS-bestuurders terug te vorderen, wegens wanprestatie. Dat kan helemaal niet, omdat de wet die dat mogelijk moet maken zo’n drie jaar onderweg is en nog steeds niet definitief goedgekeurd door de senaat. Misschien toch eens wat meer energie stoppen in de wetgeving…
De lijst is lang, en daar komt het bezuinigingsdogma van de VVD nu bij. Om terug te komen op Ruttes woorden: die lieten geen ruimte voor twijfel of voortschrijdend inzicht, en waren dus bepaald niet toekomstproof. Op zeker moment zouden ze als een boemerang in zijn gezicht vliegen. De verklaring voor zijn rigide opstelling in het verleden moet wel te maken hebben met, behalve ideologie, plat opportunisme: als wij ons al niet aan de begrotingsnormen hielden, hoe konden we dat van Grieken, Italianen, Spanjaarden en Portugezen eisen?
Beter ware het geweest als de premier gesproken had over scenario’s en bijbehorende afwegingen. Opportunistische redenen kunnen immers, zo leert de dagelijkse strijd om de macht, eenvoudig van kleur verschieten. Zodra bezuinigen onszélf te veel pijn gaat doen, zijn Europese normen bijvoorbeeld opeens niet meer zo heilig. En Halbe Zijlstra mag de norm van 3 procent voor 2014 wél hard noemen, maar wat nou als de Rabobank omvalt. Politici die spreken over “harde” voorwaarden verdienen enige scepsis. In ieder van hen schuilt een Captain Hindsight die z’n woorden met hetzelfde gemak zal inslikken.
En ik kan het weten. Niet voor niets is het karakter uit South Park gebaseerd op een… journalist. Wij zijn het ergst. Maar dat wist u natuurlijk allang.
