Nederlandse militairen in Afghanistan worden al jaren geconfronteerd met het misbruik van Afghaanse jongetjes door Afghaanse bondgenoten. Defensie is van deze vorm van seksuele slavernij op de hoogte, maar blijkt niets met de meldingen te hebben gedaan. Ook internationale hulporganisaties laten het afweten. De kwestie zou te gevoelig liggen.
Bacha bazi staat voor ‘spelen met jongens’. Bij dit gebruik, dat sinds de verdrijving van de Taliban in opkomst is, moeten jongens tussen de 10 en 18 ter vermaak van hun eigenaars verkleed als meisje dansen, waarna ze meestal seksueel misbruikt worden. Onder Afghaans recht is het verboden, maar er is geen artikel dat hier specifiek naar verwijst.
Defensie ontdekte het fenomeen pas toen de missies in 2002 al waren begonnen. Dit kwam door ontmoetingen en gezamenlijke operaties met lokale machthebbers en Afghaanse veiligheidsdiensten, zo blijkt uit de beantwoording van Kamervragen. Maar wanneer dit bewustzijn bij Defensie precies is ontstaan en hoeveel meldingen er voor die tijd zijn gemaakt, weet het ministerie niet.
Nelson Soares, voormalig medewerker van Defensie en als instructeur-verpleegkundige werkzaam voor TaskForce Urzugan, vertelt aan TPO de ‘chai-boys’ te hebben zien lopen in dorpen. “Maar je kunt er niks tegen doen; het zijn juist de hoge piefen en mensen met wie je zaken doet die van die jongens hebben”.
Ook hebben de twee Nederlandse Uruzgan-veteranen, Niels Veldhuizen en Marco Kroon, er beide over gepubliceerd in respectievelijk 2014 en 2012. Veldhuizen beschrijft hoe hem tijdens een overnachting op een politiepost een kind wordt aangeboden door een Afghaanse bondgenoot, die later handen schudt met Amerikaanse en Nederlandse generaals. Ook Kroon wordt geconfronteerd met “You want boy?” tijdens een diner met een Afghaanse Chief of Police.
Dit beeld wordt bevestigd in het rapport uit 2014 van de Afghaanse mensenrechtencommissie AIHRC, waarin staat dat daders vaak macht en invloed genieten en kunnen rekenen op steun van de Afghaanse politie.
Het ministerie van Defensie kwalificeert het structurele misbruik van de jongens als een ‘omstreden culturele eigenheid’. Confrontatie met het fenomeen wordt gezien als een van de ‘morele dilemma’s’ die militairen tijdens een uitzending nu eenmaal tegen kunnen komen. SP-Kamerlid Harry van Bommel “Ik weet dat dit voor militairen heel belastend is. Niet mee bemoeien, het wordt alleen maar erger. Dat is wat ze horen.”
Het adresseren van deze problematiek valt ‘buiten het mandaat van de missie’, laat defensie aan TPO weten. Dat is opvallend. Nederland is met een eigen Dutch Approach naar Kunduz gegaan om politiemensen te trainen en zo bij te dragen aan de wederopbouw van de rechtsstaat. Bovendien staat in de aankondiging van de politietrainingsmissie, begin 2011, expliciet dat extra aandacht zou worden besteed aan mensenrechten, vrouwenrechten en kinderrechten.
“Het kan niet zo zijn dat we naar een land gaan om daar veiligheid te brengen en daar dan bij de allerkwetsbaarsten – kinderen – aan voorbij gaan”, zegt PvdA-Kamerlid Angelien Eijsink. Zij wil dat minister van Defensie Jeanine Hennis (VVD) dat de aandacht die wordt besteed aan dit soort dilemma’s wordt aangepast aan de ervaringen van militairen ter plaatse.
Uit een rondvraag van TPO bij internationale hulporganisaties blijkt verder dat er geen specifieke programma’s zijn om de slachtoffers te helpen of te voorkomen dat ze in handen vallen van de pedofielen. De reden hiervoor zou zijn dat het onderwerp taboe is en te gevoelig om direct te adresseren in de Afghaanse gemeenschap. Daar komt bij dat ouders en slachtoffers bang zijn voor stigmatisering, als ze het misbruik zouden melden.
Dat de praktijk van bacha bazi toeneemt blijkt uit hetzelfde AIHRC rapport. In het kader van de missie Resolute Support die nu gaande is in Afghanistan is ‘momenteel geen sprake van meldingen’.
Dat er niks gedaan wordt met meldingen uit het verleden onderschrijft Defensie niet: “Je moet naar het grotere geheel kijken. Er gebeurt in Afghanistan heel veel op het gebied van mensenrechten”, aldus Defensie-woordvoerder Marloes Visser tegen TPO. “Het is een heel lastig thema. Maar de Afghaanse overheid en veiligheidsdiensten zijn uiteindelijk verantwoordelijk voor hun eigen land en dit soort problemen moeten ze ook zelf aanpakken.”
Laura Klompenhouwer en Victoria Broens schreven dit artikel in het kader van SCOOP, een project voor jonge onderzoeksjournalisten georganiseerd door Stichting Veronica, Google Benelux en Nieuwsatelier.
Voor een hierop volgende long-read zijn ze op zoek naar ervaringen en reacties van betrokkenen. Wie wil kan via de TPO-redactie contact opnemen: [email protected]
Foto:Jan Willem van Hofwegen.
