Het debat over de Europese Unie is in volle gang. Na jarenlange stilte is er nog nooit zoveel over Brussel gediscussieerd, en dat is winst omdat Europa steeds bepalender is geworden voor heel veel beleid waar burgers dagelijks mee worden geconfronteerd. Een probleem is wel dat de kennis van veel burgers over Europa te wensen overlaat en dat het dus gemakkelijk is voor allerlei ‘experts’, ‘wetenschappers’ en andere ‘deskundigen’ om burgers onzin te verkopen over de aard, doelen en activiteiten van de Europese Unie.
Bij dat verwijt moeten we natuurlijk meteen denken aan Thierry Baudet, die met veel lawaai in het land blijft verkondigen dat Europa een groot complot van de elite is waarbij de bevolking langzaam het Europese project in wordt gerommeld. Hij kan dit alleen doen door de unieke combinatie van de toegenomen aandacht voor Europa en de algemene onwetendheid over dit onderwerp.
Andere wetenschappers stellen zich bescheidener op, terwijl zij een essentiële bijdrage zouden kunnen leveren aan de ontmaskering van Baudet als fantast en complotdenker.
Zo’n wetenschapper is Margriet Krijtenburg, die onlangs aan de Universiteit Leiden promoveerde op een van de grondleggers van de Europese Unie. Wetenschappelijk onderzoek over Europa haalt de media nauwelijks, tenzij je een grote mond hebt als Baudet. En dat is jammer, want Krijtenburg laat zien waarom Baudet niet serieus te nemen is, al negeert zij hem wijselijk.
Krijtenburg deed onderzoek naar de visie en idealen van Robert Schuman, een van de grondleggers van de Europese Unie. Schuman was betrokken bij het opstellen van de ‘Schuman Declaration’, de verklaring die de start vormde voor de Europese samenwerking. Krijtenburg laat zien dat Schuman als de architect van die samenwerking moet worden beschouwd. Als we dus praten over de grondleggers die de lidstaten Europa inrommelden, moeten we in ieder geval bij Schuman zijn.
Krijtenburg geeft een uitgebreid beeld van de visie van Schuman op de Europese samenwerking. Dit zou volgens Schuman een stapsgewijs proces moeten zijn dat meerdere generaties duurt, om burgers aan dit idee te laten wennen en hen het Europese ideaal te laten internaliseren en daarmee vrede op langere termijn zeker te stellen.
Dit stapsgewijze proces is wat Baudet nu probeert te verkopen als complot: ongemerkt ontstaat er een federatie. Die federatie zou wellicht het resultaat kunnen zijn, maar de vraag blijft of het de bedoeling was dit ongemerkt te doen plaatsvinden.
Krijtenburg laat zien dat Schuman ervan overtuigd was dat Europese integratie geen snel proces kon zijn en dat deze eenwording ook niet aan burgers opgelegd zou moeten worden. Als dit wel gebeurt, zou dit het hele proces van Europese eenwording in gevaar kunnen brengen omdat het hele idee van Europese eenwording voor veel burgers nieuw en onwennig is, en veel weerstand op kan roepen. Alleen een langzame weg richting eenwording is volgens Schuman mogelijk.
Europese integratie kan niet zonder de steun van burgers plaatsvinden.
Wat betekent dat eigenlijk, een Europese Unie die de steun van de bevolking heeft? Het betekent in ieder geval: een Unie die zich niet aan burgers opdringt en hen voor voldongen feiten plaatst, maar een Unie die steeds weer kijkt of stappen richting meer integratie aan de basis worden gesteund.
Schuman is allang dood, dus we kunnen hem niet meer vragen wat hij van de huidige EU vindt. Maar we kunnen wel een beargumenteerde gok wagen: de laatste twintig jaar kwam de eenwording in een stroomversnelling, en dit is ongeveer gelijk aan één generatie. Dit is een tempo waar Schuman zeker niet achter stond omdat het te veel van burgers vraagt.
Schuman zou vinden dat de integratie van nu te snel gaat en te weinig gesteund wordt door de bevolking. Daarmee komt het Europese project op zichzelf in gevaar. Schuman zou vandaag de dag op de rem gaan staan.
Het proefschrift van Krijtenburg laat zien dat Schuman’s ideeën diametraal tegenover de suggestie van Baudet staan dat Europa een complot is waar burgers in worden gerommeld. Hoe zou dat nou toch komen?
Chris Aalberts is auteur van: Achter de PVV: waarom burgers op Geert Wilders stemmen. Het proefschrift van Margriet Krijtenburg is hier te bestellen.
