‘Kan de burger zijn recht nog wel halen?’ Die vraag stond centraal in de uitzending van Zembla op zondag 15 november. Conflicten tussen burgers en overheid verzanden bijna altijd in langdurende procedures, waarbij de burger meestal aan het kortste eind trekt. Belanghebbende burgers die het niet eens zijn met vergunningen die door hun gemeente worden verleend kunnen daartegen bezwaar maken. Dat bezwaar begint met inspraak en eindigt in de meeste gevallen bij de Raad van State, als de belanghebbenden niet vroegtijdig teleurgesteld en vermurwd zijn afgehaakt wegens uitputting.
Wie ooit langs democratische weg heeft geprobeerd via een bezwaarprocedure een besluit van de gemeente te keren, weet dat je tegen een muur van gewapend beton aanloopt. Bezwaren worden eenvoudig van tafel geveegd, de burger is dom en lastig, de gemeente weet het beter. Zelfs wanneer zo’n lastige burger naar de rechter gaat en het proces wint, houdt de gemeente voet bij stuk en gaat gewoon door met uitvoering van haar beleid.
Lastige burgers
In de uitzending van Zembla komen een paar van die lastige burgers in beeld die ‘doodgeprocedeerd’ zijn door de gemeente. Deze voorbeelden staan uiteraard niet op zichzelf, elke gemeente kent voorbeelden van ondoordacht beleid waartegen inwoners in het geweer komen maar kansloos afdruipen tenzij er actiegroepen gevormd worden die geld bijeenbrengen om een advocaat te betalen. Er is in Nederland sprake van een oneerlijke positie van de burger tegenover de overheid in dit soort zaken. De overheid heeft een arsenaal aan juristen en ambtenaren die worden ingezet tegen de individuele burger die zelf moet opdraaien voor alle kosten om zijn recht te kunnen halen. Die kosten zijn niet alleen voor de noodzakelijke jurist, maar ook voor eigen ‘onafhankelijk onderzoek’ dat moet worden gedaan om de onderzoeken van de overheid te weerleggen.
Onderzoek van de overheid op gebied van geluidsnormen, luchtverontreiniging en ander leed zijn doorgaans het resultaat van berekeningen en niet van metingen. Die berekeningen laten zich eenvoudig manipuleren, zo legt de Utrechtse raadsman Kees van Oosten uit in de reportage. Waar eerst 174.000 auto’s per dag over een driebaansweg rijden, zullen in de toekomst 160.000 auto’s over een vijfbaansweg rijden, zo berekende de overheid. Dus als je rijbanen toevoegt, neemt het aantal verkeersbewegingen af, is de redenering. Onzin! Maar toch moet je met een tegenonderzoek aantonen dat deze berekening niet klopt. Heb je dat niet laten doen, dan verlies je de zaak.
Verantwoordelijk
Het probleem is natuurlijk dat bestuurders en ambtenaren niet persoonlijk verantwoordelijk zijn voor het beleid dat zij uitvoeren of ondersteunen. Waren zij dat wel, dan zou men wel degelijk rekening houden met de geschonden belangen en rechten van burgers. Nu kun je de overheid wel aanspreken op wanbeleid, maar de overheid is een abstractie zonder mensen met namen en rugnummers. Zolang men zich aan de bestuurlijke regels heeft gehouden heb je als burger geen poot om op te staan. ‘Als het volgens de regels is gedaan dan is het in orde, hoe onzinnig het besluit ook is’, zegt oud-hoogleraar bestuursrecht Twan Tak in de reportage.
En als je schade lijdt kun je dat ook weer via een nieuwe procedure proberen te verhalen. Maar mocht de rechter de gemeente veroordelen tot een schadevergoeding, eis 252.000 euro, dan laat de gemeente dit over aan de verzekeringsmaatschappij die uitrekent dat je recht hebt op nul euro, zoals de benzinepomphouder uit Ameland in de reportage is overkomen.
Slachtoffers
Volgens Twan Tak zijn bestuurders en rechters slachtoffer van hun eigen systeem, zij zien niet hoe moeilijk het is voor burgers om zich te verweren tegen de overheid. Ook ontbreekt het besef dat mensen die vele duizenden euro’s overhebben voor juridische kosten, niet dom en lastig zijn, maar serieus benadeeld worden door bepaalde beslissingen of daardoor aantoonbaar schade lijden. ‘De rechtsbescherming van de burgers kan niet afhankelijk zijn van of de gemeente quitte speelt’, zegt Tjeenk Willink, vicevoorzitter van de Raad van State. Maar lang voordat de gemeente quitte speelt is de burger al failliet.
CC-Foto: Ziko
