Sorry, zelfbenoemde connaisseurs, maar: Alabama Song is niet van Jim Morrison. Ook welgemeende excuses aan de enkeling die volhardt dat het van David Bowie is. Het lied stamt uit 1927, de tekst is evenwel ouder, en de melodie is van Hitlers doorn in het oog Kurt Weill. De tekst is uit het brein van Bertolt Brecht ontsproten.
Weill en Brecht gebruikten deze Alabama Song in hun Mahagonny-Songspiel en plaatsten het vervolgens in 1930 in hun anti-opera Aufstieg und Fall der Stadt Mahagonny. Anti-opera, omdat het haaks staat op het nationaalsocialistische-idee dat opera grotesk, heroïsch en bovenal buitenproportioneel mythisch moet zijn.
Het zal dan ook niemand verbazen dat het Naziregime, vanaf de machtsovername in 1933, direct de meesterwerken van het messcherpe duo Weill/Brecht verbood en van het stempel ‘Entartete Kunst’ voorzag. Een predicaat voor iedere kunstvorm die ook maar een ietsiepietsie in de buurt kwam van alles wat als avant-gardistisch en/of joods te etiketteren was. Een opera als Aufstieg und Fall der Stadt Mahagonny, die mijlenver verwijderd was van het superieure Arische kunstideaal, werd door de hoge heren van het Derde Rijk als ontaard betiteld. Hun gedegenereerde kunst-campagne was dan ook vooral een propagandamiddel, met als doel om de Duitse kunstwereld onder controle te krijgen.
Brecht, beschuldigd van hoogverraad, vanwege zijn bühnewerk Die Maßnahme, nam in 1933 de benen naar Denemarken, om begin jaren veertig naar de Verenigde Staten te verkassen. Weill vluchtte na de Hitler-putsch naar Parijs met zijn geliefde Lotte Lenya, die in diverse werken van Weill schitterde, en vetrok in 1935 al naar New York.
Aufstieg und Fall der Stadt Mahagonny verhaalt over, de titel zegt het eigenlijk al, de opkomst en het, morele, verval van het fictieve Mahagonny; een utopische droomstad waarin de bewoners zich van hun meest verfoeilijke en verder verderfelijke kant laten zien. Vanuit de filosofie dat de mens in wezen in- en intens slecht is, woekert de criminaliteit welig tierend door deze misdadige metropool. In Mahagonny bestaat er slechts één enkele misdaad: geen geld voor hoeren en whisky. Op dat doldwaze delict staat zonder pardon de doodstraf en menigeen eindigt dan ook al bungelend aan de galg.
Een werk als dit lijkt in de verste verte niet op de megalomane opera’s van Richard Wagner, waar NSDAP-piefen als Hitler en Hess, Goebbels en Göring o zo graag mee dweepten. Sterker nog: het steekt er tamelijk rigoreus, op satirische wijze, de draak mee: geen uit de kluiten gewassen symfonieorkest, maar een ensemble, inclusief bandoneon, basgitaar en banjo. Geen super ingewikkelde klassiek uitgesponnen melodielijnen, maar deuntjes die leunen op de jazzmuziek in een stijl waarvan naderhand wijlen Willem Breuker met zijn Kollektief een exponent was. Geen hartstochtelijke en allesoverheersende passie, maar liefde als een consumptief goedje. Geen legers die wetten handhaven, maar een illustere boevenbende die allerhande verordeningen te pas en te onpas controleert. Maar, bovenal: geen verder volstrekt ongeloofwaardig deus ex machina, welke aan het slot voor een eind-goed-al-goed-en-ze-leefden-nog-lang-en-gelukkig-sfeertje zorgt, maar een goddelijke interventie, waarbij Onze-Lieve-Heer komt vertellen dat het in de hel eigenlijk best wel goed toeven is.
Alabama Song is een lied van het karakter Jenny en ze zingt het samen met een groepje meiden. Deze grieten, van bedenkelijk allooi, hebben huis en haard verlaten op zoek naar een beter leven. Ze komen er echter al vrij snel achter dat een beter leven toch echt een illusie is en om te overleven besluiten de deernen om hun lijfjes voor keiharde pegels aan de kerels van Mahagonny te verpatsen.
Het lied, ook bekend onder de titel Moon of Alabama, wordt altijd in het Engels gezongen, ook al is Aufstieg und Fall der Stadt Mahagonny een Duitstalig theaterwerk. De tekst publiceerde Brecht al in 1927, in zijn Hauspostille. Op verzoek van de scribent vertaalde schrijfster Elisabeth Hauptmann de tekst, die overigens al uit 1925 dateert, in het Engels. Deze Hauptmann heeft overigens ook met Brecht aan het manuscript voor bedelaarsopera Die Dreigroschenoper, door Weill op muziek gezet, gewerkt.
In Help, opera! schept operakenner Jochem Rietjens orde in de chaos van de wonderlijke wereld die opera heet en logenstraft daarbij meteen de erudiete snobs die er de mond vol van hebben, maar amper behept zijn met enige kennis over het genre.
