Voor de Fransen was het geen kwestie van óf, maar van wanneer en gisteren was het dan zover. De wereld kon meegenieten van de Parijse première van Charlie Hebdo 2 – Die Harder. Binnen het jaar met een sequel komen, is over het algemeen nogal ongebruikelijk, maar in dit geval lag het scenario allang op de plank. Daarbij kostte het de producenten geen enkele moeite de benodigde subsidie binnen te halen en een paar jonge, ambitieuze acteurs te strikken voor een heldenrol. Schitteren in een bloedige tragedie over dood en verderf, ik denk aan Seneca en Shakespeare, wie wil dat nou niet?
De Charlie Hebdo-serie is nu al, ondanks dat er nog maar twee delen zijn, een ongekende succesformule. De belangrijkste factor voor het succes is dat er steeds weer met nieuwe, onbekende acteurs en actrices wordt gewerkt. Hierdoor spelen de producenten handig in op het verassingseffect: de vijand is onder ons, onherkenbaar. Daar smult het publiek van, dat beetje extra spanning.
Op het moment wordt in de extremistische montagekamer keihard gewerkt aan het volgende deel. De producenten zijn naarstig op zoek naar een geschikte datum en lokatie voor de première van Charlie Hebdo 3 – With a Vengeance. Parijs wordt lastig, gezien de opgeschroefde veiligheidsmaatregelen die de huidige noodtoestand voorschrijft. Maar als het aan de Nederlandse overheid ligt, moeten we rekening houden met de mogelijkheid dat de première van deel 3 elk moment in bijvoorbeeld Amsterdam of Den Haag kan losbarsten.
Nederland hanteert vooralsnog het op één na hoogste dreigingsrisico. De kans op een aanslag is ‘substantieel’, wat betekent dat de kans op een aanslag reëel is maar dat er geen concrete aanwijzingen zijn voor een aanslag op een specifieke plaats. Volgens de website van de nationaal coördinator terrorismebestrijding en veiligheid (Dreigingsbeeld Terrorisme van 9 november 2015) moeten we rekening houden met “complexe en grootschalige aanslagen, alsmede meer kleinschalige en eenvoudige aanslagen”. Ook meldt de site dat per maand “ongeveer 5 personen” uitreizen naar Syrië of Irak en dat tot 1 oktober 2015 vanuit Nederland in totaal “circa 220 personen“ vertrokken zijn en dat het aantal terugkeerders staat op “ongeveer 40”.
Ongeveer, circa en nog eens ongeveer. Net zo onzeker was de berichtgeving gisteravond: ongeveer 20 doden, ongeveer 30 doden, waarschijnlijk meer dan 60 doden en minstens 100 doden. De teller staat vandaag, terwijl minister president Rutte ons live toespreekt, op 127 doden en 200 gewonden waarvan 99 in kritieke toestand. We gaan maandag de vlaggen op overheidsgebouwen half stok hangen. De Nederlandse grensbewaking is aangescherpt. Er worden “zichtbare en onzichtbare maatregelen” genomen. Rutte meldt nog twee dingen. Ten eerste hoopt hij dat de Sinterklaasintocht in Meppel een mooi en rustig feest wordt. Ten tweede laat Rutte weten dat we in oorlog zijn. In oorlog met IS. Rutte benadrukt dat we dus niet in oorlog zijn met een geloof. Maar we zijn wel in oorlog!
Destijds, in 1941, strooide de Royal Air Force pakketjes uit over Nederland. Het waren kartonnen doosjes met opschrift “Suprise voor Hitler” en een aangepaste tekst van Zie de maan schijnt door de bomen: “Zie de maan schijnt door de bomen, Makker, hoort het wild geraas. De R.A.F. is weer gekomen, Die is in de lucht de baas! Vol verwachting klopt ons hart, Wie de koek krijgt, wie de gard. Hitler heeft de strijd gestart, Maar aan ’t eind krijgt hij de gard.”
De tekst was geïllustreerd met een cartoon van Zwarte Piet in een heldenrol die Hitler straft met de roe en Mussolini al in de zak heeft gestopt. Is er iemand die vandaag de dag nog een dergelijke cartoon durft te tekenen? Op deze vraag heeft de Nederlandse overheid het antwoord net gegeven: het mag niet. Zojuist komt het bericht binnen dat publieke uitingen worden gescreend op of ze op dit moment ongepast zijn. De aanval op de vrijheid van meningsuiting is geslaagd. De Nederlandse overheid scherpt de censuur aan.
We kunnen de islamofascisten van IS feliciteren, het is ze gelukt: we zijn bang. We zijn zo bang, dat we niet alleen zelf bepaalde dingen niet meer durven te zeggen, maar dat we zelfs van overheidswege bepaalde dingen niet meer mogen zeggen. Zouden Zwarte Piet, Black Twitter en white privilege ook onder het nieuwe, in de haast opgetrokken censuurbeleid vallen? Ik hoop van niet.
(Afbeelding: Verzetsmuseum Amsterdam – www.verzetsmuseum.org)
Nu is juist de tijd om te laten zien dat hier, in het vrije Westen, iedereen álles moet kunnen zeggen (behoudens oproepen tot geweld). “Ik verafschuw wat je te zeggen hebt, maar ik verdedig tot mijn dood jouw recht om dat te zeggen.” Met deze stelling geeft biografe Evelyn Beatrice Hall in 1906 het gedachtengoed weer van Voltaire, die in de 18e eeuw al inzag dat men binnen een democratie bereid moet zijn om te sterven voor de vrijheid van meningsuiting. En voor de duidelijkheid, wie bang is voor de Islam, naar aanleiding van weer een intens walgelijke aanslag, moet dat kunnen uiten.
Als gezegd mag worden dat het Sinterklaasfeest racistisch is, dan mag voor hetzelfde geld, hoe aanstootgevend ook, gezegd worden dat de Islam een intolerante en verderfelijke religie is. Dat een dergelijke uitspraak de dood tot gevolg kan hebben – zelfs voor onschuldige passanten – , is een bittere, maar logische consequentie van het feit dat we in oorlog zijn. In oorlogstijd vallen nu eenmaal dodelijke slachtoffers, vooral onschuldige burgers, die zo eufemistisch als collateral damage worden aangemerkt. Het is de definitie van oorlog: wie er het minst mee te maken heeft, wordt het hardst geraakt.
Ik weet dat vele honderdduizenden, zelfs honderden miljoenen moslims op geen enkele wijze achter terreur staan en hun geloof op een vredelievende manier belijden. Het is de bekende kleine groep die het verpest voor de rest. Toch kan ik mij niet aan de indruk onttrekken dat elke religie – met op dit moment de Islam als wrang en morbide voorbeeld voorop – boogt op ongewenste superioriteit ten aanzien aan andersdenkenden. De geschiedenis wijst uit dat religie veelvuldig heeft gestaan aan de basis van afgrijselijke terreur en censuur. Het wrange van deze kennis is dat ik, als atheïst, gewend ben geraakt aan religieuze intolerantie. Ik doe niet open voor de Jehovah’s getuigen en ook niet voor de Hare-Krishna beweging omdat ik al weet wat ze willen: dat ik anders ga denken, zodanig anders, dat ik gedwongen word te toornen aan mijn individuele vrijheid. Daar pas ik voor.
Mocht, als ik doodgeschoten word (dan maar op een terrasje in Parijs, genietend van een glaasje champagne en een bordje linzen met vinaigrette en eendeleverkrullen en fijngehakte peterselie, in gezelschap van mijn beste vrienden, kijkend naar modieus geklede dames met vrolijk klakkende hoge hakken), een God toch blijken te bestaan, dan zal ik hem netjes een hand geven. Ik zal hem, op straffe van een eeuwig Hieronymus Bosch-bestaan in de hel, vragen waarom hij al die terreur, onder het toeziend oog van zijn almachtige wijsheid, over ons heeft uitgestort.
Ik zou zeggen dat het mij spijt dat ik bang ben geweest, dat ik mij niet heb gedragen als vrome volger van de Schrift, de Koran of de Talmoed of welk heilig boek dan ook. Dat ik liever Ian McEwan las of Michel Houellebecq of Louis Couperus of Salman Rushdie of Jan Wolkers. En dat die boeken mij zoveel hebben gebracht, dat ik meer dan gelukkig, verlicht als Voltaire, geleefd heb, ondanks de zwarte vlag van terreur en censuur die altijd ergens in de verte over mijn Hollandsche bestaan wapperde maar nu de ramen van mijn huis verduistert.
U heeft de kaartjes voor de première van Charlie Hebdo 3 al in PDF-vorm in uw inbox. Helaas is het niet een kwestie van óf, maar van wanneer. Maar ik wil u op het hart drukken: raak er niet aan gewend, terreur en censuur. Bekritiseer, teken cartoons, maak grappen, schrijf boeken, scheld als u wil schelden, maar roep nooit op tot geweld.
En vier gewoon Sinterklaas in oorlogstijd.
