Vandaag het derde deel van een vierdelige serie over de Amerikaanse opnames van John Lomax en zijn zoons John jr. en Alan. John Lomax legde een indrukwekkende collectie veldopnames aan van Amerikaanse volksmuziek en zijn invloed op de hedendaagse folk, blues, Americana, country en bluegrass kan bijna niet overschat worden. De opnames aan de chain gangs in Amerikaanse gevangenissen, zijn ontdekking van blueszanger Leadbelly en vroege opnames van de Carter Family zijn enkele juweeltjes uit die collectie. Vandaag deel 3: De Field Recordings, de ‘blanke’ muziek
Zondagsschoolmuziek
Vorige week kwam de zuidelijke ‘zwarte’ muziek aan bod in deze serie. Het onderscheid in blanke en zwarte muziek is op zich redelijk arbitrair, aangezien beide genres zeer uiteenlopende stijlen omvatten. De blues, slavenliedjes en chain gang songs zijn typisch ‘zwart’, cowboysongs, bluegrass en folk worden gezien als ‘blanke’ genres. Gospel overstijgt die segregatie, maar ook die stijl wordt door blank en zwart verschillend uitgevoerd. In de Verenigde Staten van die dagen was segregatie en racisme een realiteit. Zelfs veel later in 1954 toen Elvis Presley een lokale beroemdheid werd met That’s allright waren luisteraars geschokt door het feit dat hij zo ‘zwart’ klonk, en waren er radiostations die hem om die reden weigerden te draaien. In dat licht bezien mag het vooruitstrevend heten van de familie Lomax dat ze zwarte muziek überhaupt zagen als deel van de Amerikaanse cultuur en probeerden zo veel mogelijk ervan op te nemen in hun collectie en de herkomst van de liedjes te achterhalen voordat ze in de vergetelheid zouden raken. Met name Alan Lomax vreesde de invloed van massacultuur en radio. Ook propageerde hij vanaf begin jaren ’40 actief het multiculturalisme en de intrinsieke waarde van iedere uiting van folklore.
De veelal arme, blanke gezinnen in het zuidwesten van de VS vormden een bron van volksmuziek met invloeden uit de Oude Wereld; Ierse, Italiaanse en Duitse volksliedjes en instrumenten zoals de viool kenmerken de muziek. De teksten gaan over God, ze bezingen Zijn goedheid of spreken de hoop uit herenigd te worden met gestorven geliefden aan Zijn troon. Daarnaast zijn er strenge, moralistische liedjes over over mannen die akelig aan hun einde komen omdat zij van het rechte pad afwijken en vrouwen die in de goot belanden door een losbandig leventje. En vaak is het doffe ellende: gestorven kinderen of liefjes, armoe en andere beproevingen, er werd met overgave over gezongen.
Je zou het stichtelijke zondagsschoolmuziek kunnen noemen, maar daarvoor is de overtuigingskracht van de artiesten te groot en de kwaliteit van de muziek te hoog.
John Henry
Alan Lomax heeft vele opnames gemaakt met de Carter Family, misschien wel de beroemdste familie in het genre. De manier van gitaarspelen van ‘Mother’ Maybelle Carter (moeder van June Carter, de latere echtgenote van Johnny Cash) heet The Carter Family Pick: de melodie op de onderste snaren tokkelen en het ritme aanslaan op de bovenste snaren. Een geheel nieuwe manier van spelen, die uit nood geboren werd: uit ieder instrument moest het maximale gehaald worden in het driekoppige ensemble.
Alan Lomax deed meer dan veldopnames maken, hij zette zich in als promotor van de muziek die hij tegenkwam en gaf veel lokale beroemdheden een landelijk podium in zijn radioshow Your Ballad Man. Ook bleef hij zich inzetten voor de muziek waarmee zijn vader opgroeide: de cowboyliedjes. John sr. had zijn verzameling cowboysongs nog beschaamd verbrand toen hij arriveerde aan de universiteit van Texas, maar zijn zoon Alan was de eerste die het verfijnde publiek in Carnegie Hall liet kennismaken met rock ‘n roll en volksliedjes in 1959. Onder anderen Muddy Waters en Pete Seeger traden die avond op, voor een publiek dat hen verwelkomde met boe-geroep. Met Seeger maakte Lomax vele opnames, interviews en zelfs een film: To Hear Your Banjo Play. Hier een uitvoering van klassieker The Ballad of John Henry uit die film, over een arbeider in de staalmijn die overbodig wordt door de komst van machines. Henry gaat de concurrentie aan met de machine, bewijst dat hij sterker en sneller is dan de steam drill maar sterft van de inspanning.
Invloed
The Ballad of John Henry is door veel artiesten uitgevoerd, onder anderen Johnny Cash en Bruce Springsteen hebben er hun eigen versie van gemaakt. The Great American Songbook, zoals de verzameling Amerikaanse klassiekers en traditionals heet, is nog altijd een bron van inspiratie voor hedendaagse muzikanten. Die verzameling bestaat niet exclusief uit materiaal van de Lomaxes, maar de voortdurende populariteit van folk, country, blues en rock ‘n roll was zonder hen ondenkbaar geweest. De collectie van duizenden opnames, foto’s en notities bijeengebracht door de familie Lomax is van ongekende betekenis voor de muziek van latere jaren, volgende week in het laatste deel van deze serie: De invloed van de Lomax Recordings.
