Hihihahahoho! Vlak na de val van De Muur beweerde de hooggeleerde politicoloog Francis Fukyama dat de marktgedreven liberale democratie had gezegevierd, dat het autoritaire Sovjet-systeem definitief was onttakeld en het ‘Einde Van De Geschiedenis’ aanstaande was. Voortaan zou elke dictatuur gedoemd zijn te imploderen, ten faveure van een gezellige, tolerante en goed functionerende parlementaire democratie zonder Wezenlijke Gebeurtenissen.
Anno 2013 zien we met stuitende helderheid dat het Sovjet-systeem echter springlevend en in opmars is, niet alleen in ‘moedertje Rusland’, maar ook in ons eigen West-Europa. Hoezo hebben de Russen de Koude Oorlog verloren? Ze gaan hem – alsnog – winnen.
1- Net als in Rusland is zich in de EU een oncontroleerbare elite of, op z’n Russisch, ‘nomenklatoera’ van tycoons, economen, bankiers en toezichthouders aan het vormen, die – ver verwijderd van kiezers en referenda – via zelf ontworpen en neergeplante sluizen, doorgangen en blokkades de internationale kapitaalstromen sturen en reguleren, daarmee het democratische spel tot een vorm van nakaarten degraderend.
2- Onze eigen multinationals verschillen, bij nader inzien, maar mondjesmaat van de Russische oligarchen; waar de Russen hun geld met toestemming van het Kremlin en de ‘nomenklatoera’ achterover drukken, zorgen onze multinationals, met goedkeuring van de leidende krachten aan het Binnenhof, dat hun astronomische winsten via door fiscalisten ontworpen belastingroutes gevrijwaard blijven van blauwe of anders gekleurde enveloppen.
3- Politieke vernieuwing wordt niet meer aangejaagd door jongerenbewegingen met spannende of afwijkende ideeën, maar door vroegrijpe wijsneuzen die zo snel mogelijk hun plek willen opeisen in de bestaande bureaucratie en onomstreden doelen najagen als ‘een betere toekomst voor ons land’, een slogan die de Poetin-jeugd één op één voor zijn rekening zou kunnen nemen.
4- Als dit soort bewegingen zichzelf uit vrije wil dan ook nog de ‘G500’ gaan noemen, is de associatie met 500 geselecteerde communistische en vaderlandslievende pioniers die in het Russische bos uit patriottische hartstocht hun spierbundels versterken met het sjouwen van boomstammen amper te vermijden (‘Moedig Voorwaarts, Sywert!’).
5- Er is weinig fantasie voor nodig om in Diederik Samsom de Dmitri Medvedev van Nederland te ontwaren; ‘het menselijke gezicht’ van een door en door rot (financieel) systeem, dat in zijn falen maar al te graag een ambitieuze ja-knikker aan het front ziet verschijnen om de ‘moeilijke maatregelen’ aan het volk te verkopen en daar, zoals Samsom laat zien, heel ver in gaat om de eigen carrière in de snelst mogelijke versnelling omhoog te krijgen.
6- De manier waarop het NOS-journaal in de kwestie-Cyprus niet veel verder kwam dan via haar correspondenten een infantiele vorm van ramptoerisme rond verlaten betaalautomaten bedrijven – alsof we te maken hadden met een ongelukkige orkaan of een vervelende droogte in plaats van een uiterst dubieus project: de euro -, verschilt in niets van hoe een gehoorzaam staatsjournaal zich in de ogen van het Kremlin dient te gedragen.
7- De onafhankelijke journalistiek is sowieso, helaas ook in dit deel van de wereld, een idée fixe aan het worden en grotendeels veranderd in een platte 06-handel tussen persmuskieten, die op grond van goed gedrag wel of geen toegang hebben tot de sleutelfiguren uit de ‘nomenklatoera’.
8- Superprovincies, megametropolen, nieuwe fusie-universiteiten; de ‘kolchozen’ van de middelmaat worden, zelfs na het rampzalige Paars, met bestuurlijk enthousiasme in de steigers gezet en nog steeds snapt de Haagse Kremlinpolitiek het verschil niet tussen prestatie en productie (dank @RutgerBregman), waarbij de nadruk na alle rampen die zich op fusie- en schaalvergrotingsgebied al hebben voorgedaan nog steeds op dat laatste ligt – productie – in plaats van op het eerste: Leonid Brezjnev had van Ronald Plasterk nog heel wat kunnen leren over het verder anonimiseren, nivelleren en op afstand plaatsen van bestuurslagen, tot je zelfs nooit meer op een balkon hoeft te verschijnen om naar het volk te zwaaien.
9- Dat Gazprom de nieuwe hoofdsponsor van de Champions League is, kun je schouderophalend afdoen als zomaar een bedrijfsnaam die op een belangrijk voetbaltoernooi wordt geplakt, maar sta niet raar te kijken als diverse topploegen over enkele jaren uit Rusland komen.
10- Dat Rusland op termijn in de EU zou opgaan werd al vroeg in de jaren ’90 door één van mijn Russische vrienden – en naar nu blijkt terecht – weggelachen met de opmerking dat eerder het omgekeerde zou gebeuren.
11- De Google’s, Facebook’s en Apple’s van deze wereld, de nieuwe giganten van de wereldeconomie, vertonen als semitribale organisaties met sterke leiders en door geheimhoudingsplicht bij elkaar gedreven personeelsbestanden eerder gelijkenis met de KGB-kliek van Poetin dan met de open democratie, zoals we die in het Westen zeggen na te streven.
12- Wie iets wil begrijpen van de wereldpolitiek van de komende jaren, zal veel meer hebben aan De revisor of Dode zielen van Gogol, aan Misdaad en straf of De gebroeders Karamazov van Dostojevski dan wel aan Vaders en zonen van Toergenjev dan aan al die achterhaalde en bij hun verschijnen al bijna verbleekte flutboekjes over leiderschap, zoals die hier ten lande, en anders wel in de Verenigde Staten, in een onafzienbare stroom worden uitgebraakt; surrealisme en absurdisme zullen op het wereldtoneel, zeer tot genoegen van de Russen (die er specialist in zijn), de norm worden en rationaliteit, daarentegen, zal steeds meer te boek komen te staan als lachwekkend.
13- Wie de grofgebekte stemmingmakerij tegen de pedofielenvereniging ‘Martijn’ een beetje volgt en de zwevende hordes gadeslaat, die, opgepookt door zakenman Maurice de Hond, steeds weer hun kaarten op een nieuwe, zwaar verongelijkte protestpartij zetten, alsmede de ‘gezonde jongens’ van de wereld der projectontwikkelaars die een beetje ongeduldig worden en het liefst in een kersverse BMW of Mercedes naar hun nieuwste bouwproject willen zoeven, zal toch een flink bord voor zijn kop moeten timmeren om niet in te zien dat een Poetineske leidersfiguur – iemand die, uit naam van orde en vooruitgang, afrekent met ál te tijdrovende vergadercircuits en regelmatig met zijn vuist op tafel slaat – ook in Nederland aanzienlijke potentie heeft.
14- De manier waarop Poetin dwarsliggende zetbazen in verre republieken per bars telefoontje pleegt te ontslaan, verschilt in essentie niet bijster veel van de manier waarop Angela Merkel in haar ‘Europese rijk’ de democratisch gekozen premier van het losbandige Italië, Silvio Berlusconi, de wacht heeft aangezegd.
15- Ook al zou Poetin binnen afzienbare tijd van de troon gestoten worden en Rusland een periode van ‘werkelijke vrijheid’ tegemoet gaan (wat ik ze van harte gun): de toekomst van de autoritaire superstructuur ziet er zonnig uit in een wereld waar steeds minder mensen uit zichzelf in staat zijn rust, ruimte en regelmaat voor zichzelf te creëren.
Hans van Willigenburg is in zijn vrije tijd een hartstochtelijk lezer van Russische literatuur en van de ‘moderne Russen’ behoren Vladimir Makanin en Dmitri Danilov tot zijn favorieten.
