De Nederlandse correspondente Rena Netjes werd maandag in Cairo gearresteerd en beschuldigd van spionage en ‘het opleggen van de Westerse cultuur aan Egyptenaren’. Ze zou een ‘gevaar voor de staatsveiligheid‘.
De arrestatie van Netjes was een burgerarrest. Er is wet in Egypte, die stamt uit 1950, die bepaald dat burgers mede-burgers mogen arresteren als ze die betrappen op een ‘criminele daad’.
De persvrijheid in Egypte is er sinds het begin van de revolutie in januari 2011 niet bepaald op vooruit gegaan. Ruim een week geleden werd komiek/talkshowhost Bassem Youssef gesommeerd op het politiebureau langs te komen omdat hij in zijn wekelijkse programma ElBernameg (wat simpelweg ‘het programma’ betekent), president Morsi en Islam beledigd zou hebben.
In oktober 2012 werden op een dag tientallen televisiejournalisten opgepakt op verdenking van het ‘beledigen van de rechterlijke macht’. Reem Maged, een bekende presentatrice bij de populaire nationale zender ONtv heeft inmiddels honderden van dergelijke aanklachten tegen zich lopen.
Ook intern probeert het nieuwe regime de touwtjes binnen de media strakker in handen te krijgen. De Moslimbroederschap heeft inmiddels de alom gerespecteerde liberale hoofdredacteur van de Engelstalige nieuwswebsite Ahram Online, Hani Shukrallah, naar buiten gewerkt. Zijn Arabische collega werd eerder al vakkundig door de broeders aan de kant gezet.
En dat zijn dan zaken die internationaal veel aandacht krijgen. Veel Egyptische journalisten worden in stilte gearresteerd en daar kraait geen haan ooit naar. Naast officiele arrestaties zijn er ook nog de gerichte aanvallen van de politie op (veelal Egyptische) journalisten bij demonstraties en rellen.
Egyptenaren zijn enorm achterdochtig als het op media aankomt. Als ik hier mijn camera nog maar uit mijn tas trek, dan staan er bij wijze van spreken gelijk vier Egyptenaren om me heen om te vragen wat ik aan het doen ben. “Je mag geen foto’s nemen die een slecht beeld van Egypte geven, wat moet de wereld wel niet van ons denken”, klinkt het dan.
Zodra ik mijn neus laat zien bij demonstraties krijg ik honderd keer de vraag wat ik kom doen en toen ik mijn vorige huurcontract tekende kreeg ik het verzoek om mijn buren vooral niet te vertellen wat voor werk ik doe. “Ik wil geen problemen.”
Een paar maanden geleden werden twee Nederlandse journalisten gearresteerd die in een volkswijk van Cairo met een videocamera rondliepen bij een gas raffinaderij. Vorig jaar werd een Italiaanse vriendin gearresteerd op beschuldiging van spionage omdat ze in een volkswijk een foto nam van een kerk en een Engelse kennis werd een paar weken opgepakt omdat ze in de buurt van een militair terrein foto’s aan het maken was. Ze stond met haar rug naar het terrein toe en heeft welgeteld nul foto’s van het terrein zelf genomen, maar haar aanwezigheid daar alleen al was genoeg om alle alarmbellen af te laten gaan.
De arrestatie van Netjes duurde ongeveer 12 uur, maar het had ook ongelukkiger af kunnen lopen. De Australier Austin Mackell werd in februari 2012 opgepakt in de stad Mahalla, zo’n 150 kilometer buiten Cairo, samen met zijn Egyptische vertaalster en fixer Aliya Alwi en een Amerikaanse student. Ook zij werden verdacht van spionage en door burgers overgedragen aan de politie. Het zou uiteindelijk meer dan zes maanden duren voordat de aanklacht tegen hen werd ingetrokken en Mackell zijn paspoort terug kreeg.
In februari 2011 werd ik zelf door een woedende menigte opgepakt en bij een legerpost afgeleverd. Wat ik gedaan had? Ik liep buiten, op klaarlichte dag, kilometers bij het Tahrir-plein vandaan, met wat vrienden rond. Iemand vond een Arabische flyer, die ik in mijn broekzak stak om later bij de taalles te vertalen. Het woord ‘Israel’ stond erop. Mensen die ons met de flyer zagen lopen besloten daarop: ‘spionnen!’ en sleepten ons mee naar een post van het leger.
De flyer wist ik onderweg vanaf te komen en na controle van onze paspoorten door een of andere hoge pief van het leger (“Oh leuk, je komt uit Nederland. Voetbal!”) werden we door soldaten in een krakkemikkige jeep thuis afgeleverd. “Blijf voorlopig maar binnen, jullie hebben zo wel weer genoeg opschudding veroorzaakt.”
Netjes is inmiddels op de nationale televisie geinterviewd. “Ik ga niet weg”, zo liet ze weten. “Ik hou van de zon, van het eten en de mensen zijn erg aardig.”
