Afgelopen donderdag gaf Eurocommissaris Viviane Reding bij afstand de meest onbeschofte speech die ik een Europees politicus ooit zag doen. Ze sprak op een bijeenkomst in Den Haag georganiseerd door het Montesquieu Instituut. Het stond in het kader van het Europese Jaar van de burger en was aangekondigd als debat ‘Jouw Europa’. Dus bedoeld om u en mij meer bij de Europese Unie te betrekken. Leidde haar schokkende, als anatomische les opgebouwde speech al tot boosheid in de zaal, ze vertrok direct nog voor het debat kon beginnen. Zonder een vraag te beantwoordden. Zo’n schandelijke vertoning zou bij een nationaal leider maar tot een politieke conclusie leiden: wegwezen. Hoe wereldvreemd is EU vice president Reding?
Op de bijeenkomst kwamen 160 mensen af. Sommige speciaal vanuit het buitenland om direct met Eurocommissaris Reding te kunnen spreken. Bij de Nederlandse kick off op 15 maart van het Jaar van de Burger liet een Europarlementariër in een videoboodschap vanuit Brussel weten niet aanwezig te kunnen zijn. Niet interactief, gewoon eenrichtingsverkeer. Hoezo afstand tussen Europa en burger? Maar, beloofde de Haagse EU Commissie vertegenwoordiging, de volgende bijeenkomst zal beter gaan.
Zo gezegd, zo gedaan denk je dan als er in mei het debat ‘Jouw Europa’ in aanwezigheid van Eurocommissaris Reding wordt aangekondigd. De verbazing donderdag, na het bericht ter plaatse dat ze niet aanwezig bleef voor vragen sloeg bij het publiek om in onvrede tijdens de speech. Vlakbij, in het Mauritshuis, hangt het beroemde schilderij ‘De anatomische les’ van Rembrandt. Dr. Nicolaes Tulp geeft daarop in 1632 een anatomieles voor het chirurgijnsgilde van Amsterdam. Dat mocht eens per jaar, het lichaam moest van een geëxecuteerde crimineel zijn.
Dit was de precies de associatie die Eurocommissaris opwekte in haar perceptie over citizens. Met dit verschil. Praten als een normaal mens is ze verleerd. De Eurocommissaris verhaalde 160 burgers over de hoofden van hen op kinderlijke wijze hoe men in Brussel in 2012 op het idee kwam het Jaar van de Burger 2013 te houden. ‘Wij dachten dat, als je spreekt over burgers en handelt namens burgers, je ook moet luisteren naar burgers. Wat willen burgers? Misschien iets anders dan politici willen’, verklaarde Viviane Reding haar Eureka moment, ‘misschien hebben ze andere inzichten over de maatschappij dan wij.’
Tot dit inzicht komt ze in haar dertiende jaar dat ze Eurocommissaris is. Daar krijgt ze 22.000 Euro per maand voor. Hoge salarissen ok, maar mag je dan iets verwachten? Haar nogal gekke uitspraak van het woord ‘citizen/ burger’ klonk als van een 19e eeuws cultureel antropoloog. Die besluit een expeditie naar Bosjesmannen te organiseren. Om in het echt te zien hoe die leven. Let wel, de mevrouw die dit zo durft te zeggen is vice president van de Europese Unie met burgerschap als portefeuille.
Ongelooflijk horkerig, het vervolg nog erger. In 2012 startte ze online consultatie van burgers. Van de 500 miljoen Europeanen reageerden 12000. ‘Dat bracht ons er toe te zeggen, ok, dit moeten we uitbreiden. Direct met mensen praten en een discussie starten’, concludeerde ze, ‘niet doen wat politici normaal doen, een speech houden. Nee, burgerschapsdialoog.’ Deze openbaring overtrof mijn ergste vermoedens. Regelmatige lezers weten dat ik EU fan ben, zelfs federalist. Maar deze kloof tussen een EU politica en burgers: geen Haagse politicus presteert het dertien jaar zonder gesprekken met burgers aan de macht te blijven. Wie kiest dit type Eurocommissaris? Wij niet.
Die ‘echte gesprekken’ begint Commissaris Reding pas een half jaar later in het zuiden van Spanje, in Cádiz. Dan legt mevrouw Reding aan het Haagse burgerpubliek, waaronder ook ambtenaren, uit hoe je een gesprek met burgers voert: ‘De burger stelt een vraag, de politicus geeft een antwoord. U kunt zich voorstellen dat als je een echte dialoog hebt met de burgers, dat er ook moeilijke vragen opkomen.’ Ja, mevrouw Eurocommissaris Reding, ‘gewone’ Europeanen en echte politici weten dat allang.
Op het eind onthulde ze haar schokkendste ontdekking, waarschijnlijk gelezen in een duur rapport achter een Brussels bureau. Slechts een derde van alle ‘citizens’ denken dat hun stem door de Europese Unie wordt gehoord. Die trend wil ze keren. En met het oog op EU verkiezingen 2014 doorgaan met debat. Ze had veel geleerd door naar burgers te luisteren. Viviane Reding hoopte dat het Europa van morgen samen met de burger gedaan zal worden, niet ondanks burgers.
Daarna verliet ze met haar staf de collegezaal, spoorslags. De rugleuningen van de stoelen waren zo ongewoon hoog dat ze de meesten niet in de hogen heeft kunnen kijken. Veel beledigde luisteraars haakten af voor de Europese ‘burgerdialoog’ begon en vertrokken. Er zijn mensen die Viviane Reding tippen als opvolger van president van de Europese Commissie Barroso. Die liep op Kroningsdag van Koning Willem Alexander over de rode loper op de Dam. Hij keek niet eens naar ‘het volk’. Hij heeft de macht haar uit haar functie te ontheffen, maar ziet hij het probleem? Hoe denkt het Europarlement over deze belediging van het volk? Wanneer Geert Wilders besluit op Europees niveau te gaan voor EU verkiezingen 2014 hoeft hij alleen maar te wuiven om te winnen.
Mail reacties naar: [email protected]
Twitter: @EgbertBorn
