Het was het jaar van de vluchtelingen. Het jaar van de zelfgebreide knuffels en de lokale opstootjes. Maar koning Willem had er afgelopen kerst niks over te melden. En ook Mark Rutte houdt al een jaar lang de kaken op elkaar. En dat is maar goed ook.
Dat Mark al een jaar lang niks interessants te melden heeft, komt niet door een gebrek aan speechwriters. Regelmatig verschijnen er artikelen over ‘wat de minister-president zou moeten zeggen’. De toon van die bijdragen is altijd dezelfde: Mark moet de gemoederen des volks tot bedaren brengen door het volk de waarheid te vertellen. De feiten. Als het domme volk daar eenmaal van op de hoogte is, zullen de emoties verdwijnen, en zal de woede plaatsmaken voor een golf van sympathie voor die arme vluchtelingen. De meest recente poging om Mark hierbij te helpen is van UvA-hoogleraar en IISG-directeur Leo Lucassen, in NRC Handelsblad van 28 december. Lucassen komt met ‘zeven eenvoudige boodschappen die Mark Rutte namens de regering zou moeten uitdragen.’ Eenvoudig, uiteraard, want het volk moet het kunnen begrijpen, En de zaak is eenvoudig, denkt Lucassen blijkbaar.
Iedereen weet waarom waarom Rutte zwijgt over vluchtelingen. Zijn toch al zo gehavende partij moet binnenkort in de verkiezingsstrijd stand houden tegenover Geert Wilders. De enige manier waarop de VVD kan voorkomen dat Geert zijn grote winst in de peilingen straks gaat verzilveren, is door de potentiële PVV-kiezer te paaien. Door ze een alternatief te bieden. En dat betekent onaardige opmerkingen maken over vluchtelingen. Halbe Zijlstra doet dat prima maar de premier van Nederland kan zich dat soort taal niet permitteren – niet tegenover alle andere partijen in de Tweede Kamer en niet tegenover Europa. Maar hij kan als VVD-er ook geen tegengesteld geluid laten horen. Dus zwijgt Mark.
Wat zou hij volgens Lucassen moeten zeggen? Zijn zeven boodschappen komen op het volgende neer:
Lucassen vergeet in zijn streven naar eenvoud enkele belangrijke ontwikkelingen. Ten eerste natuurlijk dat de verhouding tussen de islam en de niet-islamitische wereld in twintig jaar grondig is veranderd. En daar komt bij dat het echt niet meer uitsluitend gaat om ontwikkelde Syriërs, om Asschers vreselijke beeldspraak te citeren: ‘de apotheker uit Aleppo’. De immigratie naar Europa is een industrie geworden, die haar ‘klanten’ in toenemende mate vindt in andere conflictgebieden en straatarme regio’s. Die vluchtelingen mogen er officieel niet in maar ze blijven komen en zullen zich vestigen, desnoods illegaal. De vooraanstaande econoom Paul Collier heeft het in zijn boek Exodus dus waarschijnlijk bij het rechte eind: hier is een proces op gang gekomen dat de westerse wereld nog decennialang kopzorgen zal bezorgen. En dat is ook exact wat de Europese burger aanvoelt: dat vroeger geen garanties biedt. Dat dit een nieuw fenomeen is en dat de politiek deze instroom niet onder controle zal krijgen. En dat hiermee nieuwe etnische en religieuze spanningen worden geïmporteerd. Daarvoor hoef je geen PVV’er te zijn, hoogleraar, directeur of macro-econoom, je hoeft alleen maar te kijken naar de manier waarop de Europese leiders op de instroom reageren. Terwijl ze sussende woordjes á la Lucassen prevelen, rennen ze rond als kippen zonder kop.
Het is dus heel goed dat Mark niks zegt. En ook nooit iets zal zeggen hierover. Ten eerste vanwege de VVD. Zolang hij blijft zwijgen, zullen potentiële PVV-stemmers denken dat ze misschien ook op Mark kunnen stemmen. Ten tweede, als hij nu alsnog sussende taal à la Lucassen zou spreken, zou iedereen constateren dat hij ‘gezwicht’ was voor de druk om iets aardigs te zeggen over vluchtelingen. Zo’n draai zou geen beste beurt zijn – zeker niet binnen de VVD. En als hij dat doet, zal de grote groep Nederlanders die bezorgd is over het onvermogen van de politiek (in Brussel, in Den Haag, maar ook regelmatig in de eigen gemeente) constateren dat Rutte de kant van de gemakzucht heeft gekozen, van de oppervlakkige optimisten die denken dat alles wel goed zal komen want dat gebeurde vroeger ook. Zij hebben geen enkel vertrouwen in deze ‘ eenvoudige boodschap’. Zij zijn ervan overtuigd dat er iets fundamenteels is veranderd. En ze zien dat de Nederlandse politiek niet in staat is dat te bevatten.
Om van Leo Lucassen maar te zwijgen.
