Het leukste aan YouTube is dat je er oude fragmenten kunt bekijken uit de vaderlandse televisiegeschiedenis. In 1989 zond NOS Laat – een voorloper van Nieuwsuur – een onderwerp uit over de herstart van RTL Veronique die de sterren van Joop van den Ende had overgenomen. Omroep-insiders maakten zich grote zorgen over de gevolgen. De kijkcijfers van de publieke omroep zouden misschien gaan dalen. Iedereen had toen al kunnen voorspellen dat de kijkcijfers jaren erna gehalveerd zouden zijn.
In 2000 was er ook groot nieuws. De VARA was gesprekken gestart over een commerciële toekomst op Net5 . De onderhandelingen werden afgebroken omdat het financieel onhaalbaar was. De VARA was met deze gesprekken begonnen omdat ze tegen de plannen van de NOS was om de omroepen hun ‘thuisnet’ af te nemen. De VARA was bang haar identiteit te verliezen. We weten hoe het afliep: tegenwoordig weten kijkers bij de meeste programma’s niet welke omroep er uitzendt.
Drie keer Volkskrant
En zo lopen de publieke omroepen al jaren achter de feiten aan. Deze week liet de EO weten dat ze volgend seizoen wil stoppen met de rubriek Uitgesproken. De publieke omroep leek volgens velen ‘drie keer de Volkskrant’ en dus moest er meer opiniërende journalistiek komen. Veel programma’s moesten omgegooid worden: de VARA mocht geen Nova meer maken en daar kwam een ‘neutraal’ programma voor terug. De KRO haalde Brandpunt uit de mottenballen, en EO, VARA en WNL gingen samen een nieuwe opinierubriek maken.
De EO vindt het bij nader inzien geen succes. De EO heeft volgens Tijs van den Brink een traditie van beeldjournalistiek en daar is bij de VARA en WNL geen sprake van. Er zit geen lijn in het programma en Joost Eerdmans van WNL bedrijft volgens Van den Brink sowieso geen journalistiek. Eerdmans en VARA-presentator Jan Tromp mochten er op de radio op reageren, en meldden dat het allemaal roddel en achterklap was. Want de baas van de publieke omroep had nooit op televisie mogen zeggen dat Uitgesproken na het vertrek van de EO ter ziele was.
Gebrek aan realiteitszin
Waar is de realiteitszin van de publieke omroep? De makers van Uitgesproken praten over hun programma alsof het een belangrijke bijdrage levert aan het publieke debat. Daar is afgelopen jaar maar één voorbeeld van geweest, toen de EO een reportage uitzond over de gehandicapte Brandon. Van dat verhaal bleek weinig te kloppen. En verder hoorden we vooral niets. Of het moet zijn dat het schandalig is dat Jan Tromp Clairy Polak mag vervangen, of dat Joost Eerdmans Geert Wilders interviewt alsof Geert Onze Lieve Heer is.
Niemand gaat Uitgesproken missen, en dat is ook heel voorspelbaar. Publieke omroepen zijn een raar overblijfsel van decennia geleden en die kun je niet meer tot leven wekken, laat staan dat de stromingen die ze zouden moeten vertegenwoordigen plotseling weer leidend worden in het publieke debat. Burgers halen hun portie opinie allang elders, bij Elsevier, BNR Peptalk, DeJaap en de duizenden andere mogelijkheden. Niemand zit nog op een opinierubriek bij de publieke omroep te wachten. Dat wordt – zo leert YouTube ons – de komende jaren alleen maar erger.
Chris Aalberts is docent en onderzoeker politieke communicatie (www.chrisaalberts.nl).
