De Friezen zijn het enige volk in Nederland wat met recht kan zeggen: ‘Wij waren hier eerst’. Wordt vanaf november tweehonderd jaar koninkrijk der Nederlanden gevierd, de Friezen vochten 2000 jaar geleden al tegen de Romeinen.
Tegenover een klein cordon Friese Kamerleden debatteerde minister Plasterk woensdag in de plenaire zaal over de invoering van de wet gebruik Friese Taal in het rechtsverkeer. De eerste echte wet nadat de rel op Kneppelfreed in 1951 (Knuppelvrijdag) slechts leidde tot enkele regels over het gebruik van Fries in de Rechtszalen. Beter laat dan nooit zou je dus kunnen zeggen. De voorzitter Khadija Arib, van Marokkaanse afkomst, opende het debat feestelijk met een Friestalige Tweet.
Toch klinkt in de Randstad regelmatig het kritische geluid en de primaire reactie dat zoiets geldverspilling is. Wat denken de Friezen zelf?
De nieuwe wet vloeit voort uit het Europees Handvest voor talen van minderheden uit 1992 en werd door Nederland geratificeerd in 2005. Dat roept op tot het actief bevorderen van de taal. In de hele Europese Unie zijn zo’n veertig miljoen Europeanen deel van een oorspronkelijk talengemeenschap die een minderheid vormt van de dominante nationale taal.
De Friese gedachte beperkt zich niet tot de Nederlandse provincie Friesland. Vorig weekend was er op Helgoland een grote bijeenkomst van de YnterFryske Rie, samen met de Noordfriezen en de Oostfriezen uit Denemarken en Duitsland.
Ook vind sinds 2004 in het weekend na Pinkster een jaarlijkse viering plaats bij de Opstalboom bij het Duitse Aurich waar sinds 1156 Friese afgevaardigden bijeenkwamen om recht te spreken.
De positie van de Catalanen in Spanje is van een andere orde. Met Barcelona als hoofdstad is Catalonië een van de motoren van de Spaanse economie. Minder bekend is dat daar het Catalaans de hoofdtaal in het onderwijs is, met Spaans als bijvak. Zou dat systeem de Friese economie vooruit helpen? Dat leggen we als stelling voor aan een groep Friezen met betrokkenheid bij de wet.
PvdA Tweede Kamerlid Lutz Jacobi: ‘Fryslân is economisch zeer belangrijk. Agrarisch, watertechnologie, de gaswinning uit water en land levert een paar miljard per jaar op. Er is economisch alle reden Frysk in het onderwijs er bij te brengen. Buiten Friesland kan het net als Duits en Spaans facultatief gegeven worden, in Fryslân verplicht.’
Onno Falkena, voorzitter van het Europeesk Buro foar Lytse Talen: ‘Die trend is al bezig. Er zijn nu zo’n 50 drietalige basisscholen, waar lesgegeven wordt in het Fries, Nederlands en Engels. En experimenten in het voortgezet onderwijs. Nederlands vervangen door Fries is niet aan de orde. Dit drietalige model is het model van de toekomst, de eigen taal, de nationale en een grote internationale. Het wordt breed gedragen door ouders, leerlingen, het ministerie en de Europese Commissie.’
Deze reactie wordt ondersteund door Jannewietske de Vries (PvdA) loco Commissaris van de Koning in Fryslân: ‘Wij stimuleren dit als provincie heel erg, het is goed voor de cognitieve ontwikkeling van de kinderen. Ze krijgen een voorsprong als wereldburgers. Uit onderzoek weten we dat meertaligheid op jonge leeftijd leidt tot flexibele geesten, dat levert creativiteit op en is dus goed voor de economie. Europa stimuleert cross-border mobiliteit, daar zijn onze scholen dus goed mee bezig. We hebben nu 100 tweetalige pjutteboartersplakken ( Fries voor peuterspeelplaatsen, red.), er zijn ruim 400 basisscholen, daarvan willen we een kwart drietalig maken.’
Sander de Rouwe, Tweede Kamerlid voor het CDA: ‘Dat is een mooie radicale stelling, waar ik zelf geen voorstander van ben. Ik ga uit van levende talen die uit de harten en monden komt van de mensen zelf. Van onderop dus. Mijn stelling is: burgers moeten niet de taal van de overheid spreken, maar de overheid moet de taal van de burgers spreken. De taalmogelijkheden moet de overheid dan faciliteren en toegankelijk maken.’
Aan de Friese Studentenvereniging Bernlef in Groningen vragen we ook naar hun positie over de door minister Plasterk aangekondigde herindeling van de provincies. Woordvoerder Rienk de Vries: ‘Binnen ons bestuur heeft iedereen drietalig onderwijs gehad, daar zijn wij voorstander van. Het zou verplicht moeten zijn dat binnen elke taalles de kinderen verplicht worden in die taal te antwoorden, dat zal de kwaliteit van het taalonderwijs verbeteren.’
‘Over de herindeling hebben wij een commissie opgezet om mensen bewust te maken hoe mooi hun eigen provincie is. De focus ligt op Fryslân, maar Groningers en Drenten moeten zich dat ook beseffen. En we hopen dat het daarmee overslaat op de overheid. Wij zijn er natuurlijk op tegen dat Fryslân haar grondgebied zal verliezen. Mocht het noorden toch opgaan in een grote provincie dan zal dat wat ons betreft een Friese provincie zijn, maar dat mag ook de provincie Magna Frisia zijn.’
(Magna Frisia is de benaming voor het Friese Rijk toen het van 650 tot 734 op zijn grootst was.)
Provinciale Statenlid voor de FNP (Frysk Nasjonale Party) Sybren Posthumus: ‘Om te beginnen, wanneer Nederland de 12 miljard aan gasbaten zou missen, zou de regering een levensgroot probleem hebben! Ik ben er zeker van, dat is ook wetenschappelijk onderbouwd, dat wanneer Fryslân meer bevoegdheden zou hebben, de economie significant meer zou groeien dan als provincie van Nederland. Met andere woorden een autonome regio. Met per jaar 0,5 tot 1 procent extra groei van het BNP zou de werkloosheid geweldig dalen. Vergelijk het maar met Schotland, Baskenland en Catalonië die beter draaien dan het Verenigd Koninkrijk en Spanje. Precies door de constellatie dat Den Haag bijna alle macht heeft komt de economie van Friesland niet goed uit de verf.’
‘Wat de taal betreft, er komt elk jaar maar een paar miljoen Euro aan geld van het Rijk naar Fryslân. Dus dat is een schijterig bedragje op een totale begroting van een paar honderd miljard. Je kan je beter druk maken over de mega uitgaven voor de JSF, een bodemloze put. ‘
‘Met goed meertalig onderwijs bedoel ik dat ook vakken als wiskunde, biologie of gymnastiek in het Fries of Engels gegeven wordt. Ik ben geen voorstander voor 100 procent les in een van de talen vanuit het oogpunt van de ontwikkeling van de kinderen.’
De bijdrages zijn vertaald uit het Fries, m.u.v. reactie Sander de Rouwe.
Reacties, mail naar [email protected]
@EgbertBorn
