Het stadhuis van Leeuwarden is een alleraardigst gebouw, met een allermooiste raadszaal en een allervriendelijkste gemeenteraad. Dat ondervond ik afgelopen week toen ik als Mystery Burger de raad van de Friese hoofdstad bezocht. Voor deze wekelijkse column van het blad Binnenlands Bestuur reis ik stad en land af om gemeenteraden te beoordelen op hun vergaderstijlen. Erg leuk om te doen. Naast dat Leeuwarden een raad heeft die prima vergadert, viel mij nog iets anders op: er zat tijdens de vergadering over de jaarbegroting maar één andere journalist in de zaal. Echter, het ging om een belangrijke bijeenkomst, want er werd onder andere gesproken over een nieuwe schaatshal die de stad wil bouwen. Het project, dat circa 13 miljoen euro moet kosten, zou de kandidatuur van het nieuwe Thialf wel eens in de weg kunnen zitten. Immers, mocht dit plan doorgaan, dan kan Heerenveen het nakijken hebben omdat de KNSB in het geval van twee ijshallen in Friesland zou kunnen zwichten voor een topschaatshal in Almere. Geen landelijk medium die voor dit gegeven in Leeuwarden op de tribune zat. En dat terwijl er zich een meerderheid aftekende voor een nieuwe ijshal.
Het gesteggel om een schaatshal in Friesland is al een paar jaar aan de gang. Het werd door de landelijke media pas goed opgepakt toen anderhalve week terug uitlekte dat de KNSB liever koos voor het plan in Almere. Sindsdien is de aandacht voor het dossier immens groot. Vragen kwamen op: Hoort de nationale schaatstempel in Friesland? Deugt het plan van Almere op financieel vlak wel? En kunnen we het in Nederland af met zowel een hal in Heerenveen als Almere? Hoe dan ook was er eindelijk weer eens aandacht voor een probleem in een van de drie noordelijke provincies. Zo ook was er in de afgelopen twee jaar landelijke media-aandacht voor Friesland in de zaak Marianne Vaatstra, voor Drenthe over de radiozendmast van Smilde die omviel en voor Groningen rond de aardbevingen die komen door de aardgaswinning. Allemaal aardig, maar wie de dynamiek van de media goed volgt, kan zien dat het vooral gaat om incidentenjournalistiek. Oftewel: er is iets ergs gebeurd in het noorden, dus gaan we er vanuit de Randstad nu wel op af. Zodra het verhaal is uitgemolken vertrekken de verschillende schrijvende journalisten en de satellietbusjes weer naar Amsterdam, Rotterdam en Hilversum. Einde oefening. Op naar het volgende incident.
Gelukkig hebben Groningen, Friesland en Drenthe hun eigen media. Sinds jaar en dag zetten zij zich in om de verhalen uit de streek op een inhoudelijke manier en met achtergrondjournalistiek aan het voetlicht te brengen. Zo had de Leeuwarder Courant (LC) wél een verslaggever naar de Leeuwardense raad gestuurd. Maar wacht even! Ook bij deze media is er iets aan de hand: de crisis waar dagbladen en omroepen mee te maken hebben speelt immers ook in het noorden. Vooral de geschreven media – Friesch Dagblad, LC en het Dagblad van het Noorden (DVHN) – staan momenteel onder zware druk. Net als bij landelijke kranten loopt het aantal advertenties en abonnees sterk terug. Ze moeten in de komende tijd gaan snoeien in hun personeel. Zo vertrekken er bij LC en DVHN – beiden onder de paraplu van uitgever de NDC Mediagroep – binnenkort veel mensen. Van de 750 man binnen de groep moeten circa 250 werknemers verdwijnen, waaronder enkele tientallen journalisten. Deze kaalslag zal niet zonder gevolgen blijven, want hoe minder journalisten er zijn, hoe minder ruimte er is voor verdiepende verhalen over de issues in het noorden. Bij het Friesch Dagblad, een christelijke krant, is het niet veel anders. Afgelopen maand deed de hoofdredactie een smeekbede bij haar 14.000 lezers om een geldinjectie van maar liefst vijf ton. Zonder dat bedrag valt de krant om. Ook wordt gezocht naar samenwerking met het christelijke Nederlands Dagblad, een allerminst uitgemaakte zaak.
Maar er gloort hoop aan de horizon. Een groep journalisten uit het noorden heeft sinds kort de handen ineen geslagen om verdiepende verhalen online over het voetlicht te brengen. Het project, dat onder leiding staat van journalist Bram Hulzebos, heet HetNoorden.nu en gaat in op dossiers en verborgen verhalen uit de drie noordelijke provincies. Elke week schrijven getalenteerde en gerenommeerde lokale journalisten achtergrondverhalen uit het hele gebied. De verhalen gaan bijvoorbeeld over het concurrentiegevecht van de veerdiensten op Terschelling, het wel en wee van de woonbootbewoners van Groningen of het gesjoemel met zorgverzekeringsgeld rond de drugsverslaafden van Assen. Stuk voor stuk interessante verhalen waarvoor in de landelijke en lokale media momenteel weinig plaats is. Daarnaast biedt de site een inkijkje in het cultuurlandschap van het noorden door middel van interviews met schrijvers en filmmakers. Ook komen verscholen verhalen uit bijvoorbeeld de Tweede Wereldoorlog aan bod. Wie deze verhalen wil lezen, kan naar de site gaan en een jaarabonnement ter waarde van twintig euro af sluiten. HetNoorden.nu is een vergelijkbaar initiatief met het sympathieke project De Correspondent van journalist en filosoof Rob Wijnberg, waarin de waan van de dag rond het nieuws doorbroken dient te worden.
Menig lezer die niet in het noorden des lands woont zal nu wel denken: wat kunnen mij die verhalen uit het noorden mij nou schelen? Nou, los van dat het gaat om boeiende, verdiepende verhalen is er iets anders aan de hand: het noorden loopt leeg. Steeds meer noorderlingen vertrekken naar andere delen van het land om werk te vinden. Bedrijven verlaten het gebied en ook het toerisme staat onder druk. De economische crisis versnelt dit proces, met als gevolg dat dit bijzondere stukje Nederland in de vergetelheid raakt. Maar het gebied is wel degelijk van belang. Immers, uit het noorden komt een groot deel van onze zuivelproductie en in het noorden wordt het aardgas van Nederland gewonnen. De popcultuur van Groningen, de rust en ruimte van Drenthe en de unieke Friese watersport dragen ook hun steentje bij aan Nederlandse samenleving. Daarnaast is de Waddenzee een van de meest unieke natuurgebieden ter wereld. Vergeet de eilanden niet, die hier een speciale plek innemen en voor veel Nederlanders die ze aandoen een bijzondere ervaring met zich meebrengen.
De journalistiek heeft een taak om het publiek te informeren en wijzer te maken. Daarbinnen past een taak om deze elementen van dit landsdeel aan het publiek te brengen. Door het noorden links te laten liggen en door te blijven kiezen voor incidentenjournalistiek, is echter de kans aanwezig dat de rest van de bevolking dit niet onbelangrijke deel van ons koninkrijk vergeet. Maar het is nog niet te laat. Hopelijk schudden mooie online initiatieven zoals HetNoorden.nu de rest van journalistiek Nederland wakker en komt er meer aandacht voor Groningen, Drenthe en Friesland. In dat geval zitten er in de toekomst meer journalisten op de publieke tribune van de Leeuwardense gemeenteraad.
Kemal Rijken is journalist en schrijver. Hij werkt voor onder meer Jonet.nl, Metro en Binnenlands Bestuur. Ook schreef hij het boek ‘Roma’, over de geschiedenis van de Nederlandse Sinti en Roma.
