Morgen vinden er weer presidentsverkiezingen in de islamitische republiek Iran plaats. Het zijn verkiezingen die door de ayatollahs zijn voorgekookt. Iraniërs kunnen kiezen tussen conservatieve en zeer conservatieve presidentskandidaten. Het is een keus tussen slecht en verschrikkelijk.
Bij de verkiezingen van vier jaar eerder, 12 juni 2009, was er wel een progressieve presidentskandidaat. Mir-Hossein Mousavi was de hoop voor een nieuwe generatie die meer persoonlijke vrijheden wenste. Mousavi kreeg de meeste stemmen, maar omdat er geknoeid werd met de uitslag won de conservatieve president Mahmoud Ahmadinejad alsnog. De ayatollahs hadden de verkiezingen gestolen. Voor veel Iraniërs was de maat vol. Tienduizenden gingen de straat op om te protesteren. Via twitter en Facebook berichtten Iraanse jongeren hierover en brachten ook het buitensporige geweld van het regime in beeld: beelden die niet op het Iraanse journaal te zien waren maar wel de rest van de wereld overgingen. Omdat het leger en de veiligheidstroepen het regime bleven steunen mislukte de opstand uiteindelijk. Vele demonstranten belandden in de gevangenis en enkelen werden geëxecuteerd.
Tegen de achtergrond van deze tragische opstand, de groene beweging, speelt de roman De ongewenste zoon van Volkskrant-columniste Ferdows Kazemi zich af. Het boek is een eerbetoon aan de helden van deze beweging, om ze voor de vergetelheid te behoeden. Ferdows Kazemi weet natuurlijk dat haar boek in Iran verboden zal worden omdat het onderwerpen behandelt die in Iran hoogst controversieel zijn, behalve de groene beweging zijn dat homoseksualiteit en de seksuele vrijheid van vrouwen. Ook is het boek zeer kritisch over het Iraanse regime. Het boek is in de eerste plaats dan ook voor Westerse lezers en politici bestemd, met als doel dat het vrijheidminnende maar verdrukte Iraanse volk niet vergeten wordt.
Het boek is gelukkig veel meer dan een politiek pamflet. Het is allereerst het verhaal van Darya, een onafhankelijke jonge vrouw uit Teheran die net bevallen is van een zoon. Darya wil deze zoon eigenlijk helemaal niet en vernoemt hem daarom naar haar homoseksuele tweelingbroer Dammon, die overleden is. In flashbacks wordt het drama dat zich heeft afgespeeld tussen Darya, haar tweelingbroer en haar vader steeds duidelijker, en komen we er achter welk geheim ze al die tijd met haar meegesleept heeft.
De ongewenste zoon is behalve een familiedrama ook een indringend portret van het leven in een totalitaire theocratie. Het is 1984 op z’n islamitisch. In Teheran zijn de rebelse Winstons en Julia’s echter eerder regel dan uitzondering. De vader van Darya, die overigens ook een grote hekel heeft aan het islamitische regime, noemt Teheran een “goddeloze stad”. Er gebeurt van alles als het regime niet kijkt. In Iran is er een groot verschil tussen het privéleven en het openbare leven. Binnenskamers is buiten de deur neuken de normaalste zaak van de wereld, maar op straat in hand in hand lopen met je meisje ist verboten. Jongeren in Teheran worden belaagd door de immer alerte zedenpolitie, die met name oog heeft voor alleenstaande jonge vrouwen. Daarnaast zie je om de zoveel honderd meter weer een grote poster van een of andere ayatollah die de Iraniërs streng aankijkt: Big brother is watching you.
De ongewenste zoon is uitgegeven in eigen beheer. Ferdows Kazami wachtte op reacties van uitgevers, maar die bleven uit. Omdat de Iraanse presidentsverkiezingen op 14 juni plaatsvinden en ze bang was dat de werkelijkheid het verhaal zou inhalen, besloot Kazemi om het dan maar zelf uit te geven. In veel boekhandels is De ongewenste zoon daarom vooralsnog niet te koop.
Om haar roman te promoten hield Ferdows Kazemi op maandag 10 juni een boekpresentatie bij Pro Demos in Den Haag. Ze werd daar geïnterviewd door SP-Kamerlid Harry van Bommel. Publicitair gezien was dit natuurlijk geen slechte keus, maar Harry van Bommel vond het wel heel erg leuk om over zichzelf en zijn werk te praten. Helaas had dit tot gevolg dat Kazemi en haar boek minder aandacht kregen dan verdiend. De zaal discussieerde meer dan een kwartier met Harry van Bommel over de vraag of de boycot tegen Iran al dan niet contraproductief is. Dit is natuurlijk een belangrijk politiek issue, maar het thema kwam in het boek helemaal nergens aan de orde.
De ongewenste zoon is, zoals eerder opgemerkt, eigenlijk helemaal niet zo politiek. Politiek komt in het boek voor, maar meer omdat men hier nu eenmaal niet aan kan ontsnappen in Iran. De ongewenste zoon is een roman over mensen als u en ik, mensen met dromen en hoop, mensen die ondanks alles willen leven in vrijheid. In Nederland kan dat (ook al kijkt de CIA met u mee), in Iran is dat veel en veel moeilijker. De totalitaire theocratie, het paternalistische project van de ayatollahs, is echter mislukt. Nergens in de islamitische wereld wonen er zoveel heimelijke atheïsten en agnosten als in Iran. De vrijheid en elkaar beminnende Iraniërs zijn de ongewenste zonen en dochters van hun eigen regime.
N.a.v. Ferdows Kazemi, De ongewenste zoon (eigen beheer 2013). ISBN 9789082078008. 208 bladzijden. Prijs: 20 euro exclusief verzendkosten. Meer informatie hier.
