Nederlandse journalisten die voor een inlichtingendienst werken besodemieteren de nieuwsconsument en brengen de eerzame journalistiek in gevaar. Ik verzoek alle collega’s eerlijk op te biechten wanneer zij hand-en-spandiensten verrichten of hebben verricht voor de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst AIVD, de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst MIVD of een buitenlandse inlichtingendienst. Kom uit de kast!
Aanleiding voor mijn oproep vormt het betoog Onafhankelijke journalistiek betaald door de AIVD van SP-Tweede Kamerlid Ronald van Raak vorige week op ThePostOnline. Van Raak wil ‘het recht van de geheime dienst om journalisten te gebruiken als bron’ afschaffen. Het belang van de journalistiek en de onafhankelijkheid van de beroepsgroep staat op het spel, stelt hij.
Ik ben het roerend met hem eens en ik ga nog een stap verder. Ik vind dat individuele journalisten maar ook chefs of hoofdredacteuren die toestaan dat verslaggevers als een soort 007 worden ingezet zich kenbaar moeten maken. Bij zwijgen dienen ze aan de schandpaal te worden getimmerd.
Zelf benader ik binnenkort ‘spionisten’ die ik verdenk met de vraag of mijn vermoedens kloppen en ik pols links en rechts in het veld. Spijtoptanten kunnen mij contacteren, die zal ik een publieke vernedering besparen.
Journalistiek is een job met weinig restricties. Bij het begin van de loopbaan legt een verslaggever niet een soort ‘eed van Hippocrates’ af, die hem verplicht zich aan de beroepsregels te houden. Maar er bestaat wel een Code van Bordeaux uit 1954, waarin de gedragsregels van journalisten staan. Die sommeert:
‘Hij zal als ernstige journalistieke vergrijpen beschouwen: het aanvaarden van steekpenningen, in welke vorm ook.’ (artikel 8)
Welnu, vergoeding ontvangen voor het leveren van informatie aan een inlichtingendienst is betaling. Maar ook onbezoldigd werken, zoals sportverslaggevers in China tijdens de Olympische Spelen van 2008, druist in tegen de ethiek:
‘Hij zal hij op faire wijze te werk gaan.’ (artikel 4)
Overigens mogen inlichtingendiensten alle kranten lezen en nieuwsprogramma’s bekijken. Dat zijn open bronnen. De dunne blauwe lijn wordt overschreden als een verslaggever op verzoek specifieke informatie verstrekt, of wat ook kan gebeuren, verzwijgt aan de lezer of kijker.
Spionage voor ‘sectie stiekem’ bemoeilijkt het werk van ordentelijke collega’s, want denk niet dat het rondneuzen en rondvragen altijd onopgemerkt blijft. Het kan zelfs ronduit gevaarlijk worden in conflictgebieden waar de zweem van spionage hem of haar, maar ook willekeurige collega’s, doelwit maakt voor ontvoering of erger.
Omgekeerd moet ook worden verhinderd dat inlichtingenmensen zich uitgeven als journalisten. Van Raak mag in de Tweede Kamer daarover aan de bel trekken. Ik ken zo’n voorval in Afghanistan waarbij een MIVD’er deze cover aannam in het zuiden.
Waarom ik verder zo fel ben mag duidelijk zijn. Werken voor inlichtingendiensten is de zoveelste bocht in een neerwaartse spiraal. Al langer erger ik mij aan de zogenaamde ’embed’-journalistiek waarbij in ruil voor vervoer, eten en een slaapplaats de militair controle krijgt over de inhoud van het journalistieke product. De geloofwaardigheid van de sportverslaggeving heeft ernstige deuken opgelopen omdat decennialang is gezwegen over het wijdverspreide gebruik van stimulerende middelen.
Het oprekken van het begrip ‘journalistiek’, door hang- en spandiensten te verrichten voor een inlichtingendienst, vergroot de impasse. Nog even en niemand gelooft de beroepsgroep meer. En dat zou pas echt een ramp zijn voor een goed functionerende democratie.
We moeten in de journalistiek dus schoon schip maken, op alle fronten. Collega’s die werken voor AIVD of MIVD moeten met de billen bloot. Biecht op! Dat verwacht het publiek ook van een wielrenner die doping heeft gebruikt. Zeg dat het je spijt!
Dit artikel werd eerder geplaatst op DeNieuwePers, alwaar u zich ook kunt abonneren op Arnold Karskens.
