Kees Spruijt (48) is fotograaf in Rotterdam. Hij won de tweede en derde prijs in de prestigieuze Zilveren Camera-competitie, exposeerde deze maand in de Kunsthal en maakte furore met een fotoboek over de harde kern van Feyenoord. Begin jaren negentig was hij als fotograaf meer met nieuws bezig. Extreem-rechts en –links waren in opkomst, voetbalrellen; Spruijt was erbij. Een vooruitgeschoven post van de Binnenlandse Veiligheidsdienst, de huidige AIVD, probeerde hem begin jaren negentig te ronselen. En bedreigde hem impliciet toen hij niet mee wilde werken. Nog steeds wordt hij dwarsgezeten.
Begin jaren negentig fotografeerde Spruijt onder meer voor het Rotterdams Dagblad en het ANP. “Ik was ook stringer, bracht veel nieuws mee voor collega’s omdat ik vaak ergens kwam waar nieuws was te halen. Dat ging van voetbalrellen tot een portret maken van Florrie Rost van Tonningen, de zwarte weduwe. Ik kende die jongens, deed verslag over ze.
Dat ontging de Regionale Inlichtingendienst (RID) van de Rotterdamse politie ook niet. Die RID’s zijn schimmige organisaties. Formeel zijn het politieagenten, tegelijkertijd werken deze als voorpost van de AIVD, in de tijd van Spruijt nog de BVD. “Je zag die jongens vaak bij demonstraties, soms maakte je een praatje, zei je elkaar gedag. Zo kende iedereen elkaar een beetje.”
In 1992 kwam de Klu Klux Klan in Nederland in beeld. In Rotterdam werden folders van de KKK onder ruitenwissers gestopt, er zou een Nederlandse afdeling worden opgericht. Spruijt werd gevraagd om eens te komen praten met de Rotterdamse RID.
Dat eerste gesprek begon volgens Spruijt al erg onprettig. “Ik ga nu eerst je kennisniveau bepalen”, zei die RID’er tegen mij. Hij wilde weten hoe ver ik ingevoerd was in al die verschillende clubs. Maar ik had geen zin om hun werk te gaan doen. “Ik hou niet van spelletjes”, zei ik. In een volgend gesprek vroeg hij om specifieke informatie. En ging hij een beetje dreigen. Zo van: ‘we weten met wie je omgaat’. Had hij net die foto van Rost van Tonningen in Vrij Nederland zien staan. Het kwam er op neer dat ze wilden dat ik op die KKK-bijeenkomst zou gaan fotograferen, koppies tellen en namen verzamelen.”
“Ik bleef echter weigeren informatie aan ze te geven. Het derde of vierde gesprek werd toen écht naar. Men probeerde mij te intimideren en ondertussen hadden ze ook opdrachtgevers ingelicht over de mogelijke contacten die ik zou hebben met al dubieuze groeperingen. Toen werd ik door die RID’er bedreigd. Ik zou worden aangepakt door een rivaliserende groep van één van mijn contacten. Die agent kon daar niets aan doen tenzij ik zou meewerken. Anders zou ik ‘aan de vloeibare voeding komen te liggen’. Hij zei het letterlijk.”
Die impliciete bedreiging was een stap te ver voor Spruijt. Hij diende een klacht in die uiteindelijk op het bordje terecht kwam van toenmalig minister van Justitie Winnie Sorgdrager (D66). De agent in kwestie kreeg uiteindelijk een reprimande. Spruijt kreeg te horen dat het ‘allemaal niet zo bedoeld was’.
Spruijt weet dat in die tijd in Rotterdam méér collega’s werden geronseld. “Vooral journalisten en fotografen die zich specialiseerden in extreem-links, extreem-rechts en voetbalvandalisme.” Van één journalist weet hij zeker dat die nog steeds banden heeft met de AIVD maar die naam wil hij niet in het openbaar noemen.
Ruim twintig jaar later wordt Spruijt naar eigen zeggen nog steeds dwarsgezeten door politie, RID en wellicht AIVD. “Ik ben opdrachten misgelopen hierdoor, heb een keer een stadionverbod gekregen bij Feyenoord omdat ik mijn perskaart niet aan de politie zou hebben laten zien. Mijn zoon wordt soms zonder reden klemgereden door de politie als hij naar het voetbal gaat. Pesterijen.” Waarom zou hij worden dwarsgezeten? “Ik denk dat het ze steekt dat ik altijd overal bij ben. ”Als jij er bent, is er altijd shit” zei een agent een keer tegen mij. Ja hallo, ik doe gewoon mijn werk goed!”
Spruijt laat zich echter niet weerhouden door de tegenwerking die hij ondervindt. Hij is nu bezig met een fotoboek over ‘weer een moeilijk onderwerp’. Net zoals hij al jaren de harde kern van Feyenoord volgt. Binnenkort heeft hij een afspraak met de juristen van de Nederlandse Vereniging van Journalisten. Zodat ze weten waar hij mee bezig is en niet alleen staat. “Want ik heb nu al gezeik met de inlichtingendiensten.”
