Een groepje ‘verontruste PVV’ers’ heeft, nadat ze uit de partij zijn gedumpt, een vereniging opgericht voor de bevordering van interne democratie. De PVV moet een normale partij worden, met leden, partijcongressen en de hele mikmak, aldus de ex-PVV’ers. Maar waarom zou een partij anno 2011 zichzelf zoiets aandoen? De huidige partijen zouden er beter aan doen om in navolging van de PVV de ledendemocratie af te schaffen.
De ledendemocratie beleefde haar hoogtijdagen tijdens de verzuiling. Het milieu waarin je opgroeide was bepalend voor de voetbalclub waarop je zat, de krant die je las en de partij waarvan je lid was. Nadat de Nederlander brak met kerk en zuil is het ledenaantal almaar gedaald. Tegenwoordig is niet meer dan 2.6% van de Nederlanders lid van een politieke partij.
Wie zijn tegenwoordig de leden van de politieke partijen? Van de ambtenaren is dertig procent lid van een politieke partij. Het partijlidmaatschap is ook al heel lang een voorwaarde voor het verkrijgen van een mooie positie als bestuurder in de publieke sector. De mensen die het minste belang hebben bij de verandering van de status quo, bepalen nu via de ledendemocratie de agenda van de politiek.
Partijleiding versus leden
Wat voegt de ledendemocratie toe aan het succes van partijen zelf? In de meeste gevallen kiest een partijleiding al haar eigen weg en heeft het ledenkader weinig in te brengen. Zodra leden wel in opstand komen tegen de leiding, is dat vrijwel altijd schadelijk voor de partij. De nadelen van de partijdemocratie waren in volle glorie te aanschouwen tijdens de formatie van de laatste regering. Wekenlang ruzieden CDA’ers over de vraag of ze nou wel of niet met de PVV moesten gaan. Het CDA werd genadeloos afgestraft in de peilingen. Net zoals de populariteit van de VVD kelderde tijdens de machtstrijd tussen Rita Verdonk en Mark Rutte. Kiezers houden niet van interne discussie en onenigheid. Ze willen weten waarop ze stemmen, dus kiezen ze een partij met een duidelijk profiel die weet wat haar doelen zijn.
Als alternatief voor het huidige stelsel kunnen partijen beter de eigen visie en programma laten ontwikkelen door een kleine groep gelijkgestemden. Laat hen samen een gedeelde en voor de kiezer herkenbare visie ontwikkelen, zonder dat het ledenkader de kans krijgt eroverheen te gaan met een reeks amendementen, moties en compromissen die alle scherpe randjes eraf halen. Een partij dient zich in de eerste plaats te richten op de belangen en wensen van de bredere potentiële achterban, in plaats van zich te laten gijzelen door leden. Ook als er geen ledendemocratie is, krijgen partijen op allerlei manier feedback van de kiezer: via de peilingen, kranten en internet. Tegenwoordig kan iedere kiezer een twitteraccount openen om even woorden te wisselen met Femke Halsema of Maxime Verhagen.
Maar hoe zit het dan met de voordelen van (partij)democratie? Er zijn iedere vier jaar weer verkiezingen. Dan mogen niet alleen 2.6% procent partijleden naar de stembus, maar ook alle andere Nederlanders. Dat is echte democratie.
R Vlaar is een politiek dakloze nieuwsjunkie. Hij is lid van geen enkele partij.
