Een vrouw die graag wil vissen mag geen lid worden van de plaatselijke visclub. Het is daar namelijk traditie dat ze vrouwen uitsluiten en tradities moet je eren. Het is een simpele zaak van seksediscriminatie, zeker omdat je in die regio alleen mag vissen als je lid bent van die ene visclub. De vrouw heeft dus geen alternatief. De zaak roept evenwel de vraag op of mannen clubjes voor zichzelf mogen hebben. Nog interessanter wordt het als we hem omdraaien. Er is vaak maatschappelijke verontwaardiging over mannenbolwerken, maar zijn sportscholen of studentenhuizen alleen voor vrouwen eigenlijk niet ook seksediscriminatie?
Wij leven in een wereld vol seksesegregratie. Mannen en vrouwen gaan naar aparte wc’s, aparte kleedkamers, aparte sportlessen. Niet alle segregatie is discriminatie. Als de mannenwc exact gelijk is aan de vrouwenwc, is geen sprake van ongelijke behandeling, achterstelling of uitsluiting. De Algemene Wet Gelijke Behandeling kan bovendien alleen worden ingeroepen als het gaat om discriminatie op specifiek vastgelegd terreinen, als arbeid en welzijn.
Wanneer je een overzicht van wetten over seksediscriminatie bekijkt, valt direct op dat deze in het leven zijn geroepen om achterstelling van vrouwen tegen te gaan. Dat was en is hard nodig, omdat in onze patriarchale maatschappij mannen machtiger zijn dan vrouwen. Dat neemt echter niet weg dat er ook discriminatie tegen mannen plaatsvindt. Er is daarbij meer aan de hand dan verongelijkte mannen die het niet kunnen hebben dat zij nu eens van iets worden uitgesloten, zoals wanneer hetero’s klagen dat ze niet naar homoclubs mogen.
In de Tweede Feministische Golf was het idee populair dat vrouwen behoefte hebben aan een eigen ruimte, een veilige plaats zonder mannen. Sportscholen geven vandaag de dag veel gehoor aan dit idee. Zo vindt Achmea Health Centers “het belangrijk dat onze vrouwelijke klanten zich op haar [sic] gemak voelen”. Onder het mom ‘ladies only’ wordt seksegesegregeerd sporten verkocht als een ontspannen plek waar je in “harmonieuze en ongedwongen sfeer” “lekker aan je figuur kunt werken” zonder “het gevoel te hebben te worden bekeken”. Als je doorklikt (let op dat je geluid uitstaat!) kom je in een volledig roze omgeving waar allerlei producten alleen voor vrouwen worden aangeboden.
Er kleven meerdere problemen aan Achmea’s ladies only-uitgangspunt. Ten eerste is het heteronormatief: het gaat ervan uit dat iedereen heteroseksueel is en dat kijken naar andere lichamen voortkomt uit een heteroseksueel verlangen. Ten tweede gaat het voorbij aan het feit dat vrouwen extreem kritisch zijn in het beoordelen van andervrouws lichaam (zie bijvoorbeeld dit recente onderzoek). Ten derde veronderstelt het dat er maar twee seksen zijn waarmee iedereen zich ook nog eens makkelijk identificeert. Ten vierde is dit seksediscriminatie.
Mannen worden uitgesloten enkel en alleen omdat ze een piemel hebben. Omdat er wellicht een paar mannen zijn die vervelend doen in de sportschool, worden alle mannen uitgesloten. Deze producten zijn niet in zelfde vorm voor mannen beschikbaar. Het zou dus interessant zijn de Achmea’s ladies only-aanpak voor te leggen aan het College voor de Rechten van de Mens, de voormalige Commissie Gelijke Behandeling.
Er zijn meer terreinen waar mannen gediscrimineerd worden. Zo zijn er hotels en appartementenverhuurders die groepen mannen weigeren omdat ze in het verleden overlast hadden van zulke groepen. Een collega die dit overkwam legde de zaak voor aan het Meldpunt Discriminatie Regio Amsterdam, dat oordeelde dat hier bij aan het aanbieden van dienstverlening een direct onderscheid is gemaakt naar geslacht. Ja, zeiden ze, sommige groepen kunnen dankzij hun samenstelling (vrijgezellenfeest) meer overlast verzorgen dan anderen, maar je mag niet alle mannen over één kam scheren.
Het idee van lastige mannen zagen we ook terug in de discussie over mannen op peuterspeelzalen, die woedde na de zaak Robert M. Peuterspeelzalen wilden uit voorzorg bijvoorbeeld niet meer dat een man alleen voor de groep stond. In een zaak die hierover diende oordeelde de rechter dat het discriminatie was: voor mannen gold een ander regime dan voor vrouwen.
In discussie over seksediscriminatie van mannen is het verleidelijk om te kijken naar de redenen waarom vrouwen mannen uitsluiten. Het is toch redelijk dat vrouwen ongestoord willen sporten of dat peuterspeelzalen alles doen om kindermisbruik te voorkomen? Nee en nee, niet als dat leidt tot discriminatie. Te denken dat alleen discriminatie door mannen slecht is, maakt van vrouwen moreel superieure wezens op eenzelfde manier als hoe het patriarchaat zijn dominantie heeft geclaimd.
Kijken naar de motivatie voor uitsluiting is een kwalijke zaak die volledig voorbij gaat aan het basisprincipe van de gelijkebehandelingswetgeving: het doet er niet toe waarom je mensen ongelijk behandelt vanwege persoonskenmerken, omdat het nu juist die persoonskenmerken zijn die er niet toe zouden moeten mogen doen. Dus weg met de mannenvisclub en weg met de vrouwensportschool. En als we dan toch bezig zijn, voortaan graag gewoon mensenwc’s. Dat komt de wachttijd ten goede.
Dank aan Matthijs Leendertse.
