Terwijl de internationale media-aandacht verslapt, gaat de Turkse repressie naar aanleiding van de protesten in Gezi Park onverminderd door. De toekomst is onzeker, schrijft onze nieuwe correspondent Tan Tunali.
De camera’s van de internationale pers verplaatsten zich naar Egypte en Syrië, maar in Turkije ging de repressie van de Gezi Park-protesten onverminderd door. Ondanks dat de protesten in Istanbul veel kleinschaliger zijn en haast alleen nog in het weekeinde plaatsvinden, verrichtte de politie veel arrestaties en verdedigde zij het Taksimplein en het aangrenzende Gezi Park ook tijdens de afgelopen Ramadan tegen nieuwe betogingen.
Ondertussen nemen burgers het heft in eigen handen. In Istanbulse parken beleggen bewoners volksfora om elkaar te informeren over de nasleep van de protesten en om na te denken over de vraag: hoe nu verder? De advocaten Aziz Aytaç en Zeynep Gürcan gaven onlangs bijvoorbeeld in het Abbasağa Park in de wijk Beşiktaş een stoomcursus ‘wat zijn mijn rechten in geval van arrestatie en huiszoeking?’.
Omdat de politie bij iedere demonstratie willekeurig mensen oppakt en ook huiszoekingen aan de orde van de dag zijn, blijkt de presentatie niet aan dovemansoren gericht. De advocaten doen tijdens de spoedcursus een boekje open over de praktijken die de politie toepast: “De politie is verplicht, net als in Amerikaanse films, je over je rechten te informeren. Dat doen ze volgens onze berichten echter vrijwel nooit. Daarnaast treden ze je rechten vaak met voeten. We horen verhalen over vrouwen die onrechtmatig gefouilleerd worden en voorarresten waarin de meest basale rechten worden geschonden.” De advocaten herinnerden de forumbezoekers aan hun voornaamste rechten: “Je hebt het recht te zwijgen, te bellen en om een advocaat te vragen. Vraag om je rechten en gebruik ze!”
Naast het repressieve optreden van de politie, droeg het parlement in Ankara ook via juridische weg bij aan het neerslaan van de protesten in Gezi Park. TMMOB (de Turkse Kamer voor Ingenieurs en Architecten), de belangrijkste organisatie binnen het Taksim Solidariteitsplatform, ondervond op alle mogelijke manieren tegenwerking. Een maand geleden zorgde een met spoed aangenomen wet er al voor dat het alle zeggenschap over stadsplanning verloor. Recentelijk kreeg het ook – net als wel meer de regering onwelgevallige partijen – een weinig subtiel uitgevoerde belastinginspectie te verwerken.
Ondanks de vakantieperiode is het animo voor de fora stabiel. Hoewel het momentum van de maand juni verloren is, delibereert een betrokken kern iedere avond in meer dan twintig Istanbulse parken. Binnen de fora zijn werkgroepen op verschillende thema’s actief. Van onderwijs tot vrouwenrechten tot stadsvernieuwing. De werkgroepen bespreken zaken die vervolgens in het centrale forum ter tafel komen. Fidan vertelt over de werkgroep stadsvernieuwing: “Het tempo waarmee de ziel uit Istanbul wordt gebouwd is ongekend. De hotels en warenhuizen schieten uit de grond. We proberen de mensen daarover te informeren. We koesteren niet de illusie dat we deze trend kunnen stoppen, maar we proberen via rechtszaken en eventuele demonstraties toch ons gelijk af te dwingen.”
De nasleep van de protesten in Gezi Park ondermijnde het toch al geringe vertrouwen van de Turken in hun rechtssysteem echter danig. Human Rights Watch documenteerde het traangasgebruik van de Turkse politie bijvoorbeeld. Omdat de politie het niet zo nauw nam met de gebruiksaanwijzing – zowel de aangeraden schietafstand (minimaal 120 meter) als de aangeraden hoek (minimaal 45 graden) waren geregeld kleiner dan voorgeschreven – verloren tientallen mensen een oog. Daarnaast sneuvelden vijf demonstranten. Ethem Sarislülük kwam om het leven door een van dichtbij afgevuurde politiekogel en Ali Ismail Korkmaz overleed nadat een groep mannen op hem in bleef schoppen terwijl hij zwaargewond op de grond lag. De camerabeelden van dat exacte moment bleken zoek en de agent die het schot op Sarisülük loste werd vrijgesproken. Van het door de regering beloofde onderzoek naar het gedrag van de politie is bovendien niets meer vernomen.
In het vorige week van start gegane voetbalseizoen waart de geest van Gezi nog altijd rond. Supporters scanderen leuzen die in juni nog in heel Turkije te horen waren. Als het geluid in de stadions aanzwelt schroeven de televisiekanalen het volume even naar beneden. Sommigen verwachten een nieuwe opleving van protest. Binnenkort openen namelijk ook de universiteiten weer hun deuren. Tijdens afstudeerceremonies door het hele land waren deze zomer spandoeken en leuzen in solidariteit met Gezi Park te zien en te horen. De regering reageerde door het veiligheidsbeleid op universiteiten aan te scherpen. Demonstraties op campussen zijn zonder wettelijke toestemming niet langer toegestaan.
Forumbezoeker Murat verwacht geen nieuwe, grootschalige demonstraties: “De AKP heeft alle oppositie neergeslagen en de samenleving definitief gespleten tussen zijn voor- en tegenstanders. Het hoopt daar bij de lokale verkiezingen in maart volgend jaar de vruchten van te plukken. Hun grootste gevaar daarbij is niet de geest van Gezi, maar een stagnerende economie en de Syrië-oorlog,” aldus Murat, die daarmee het zeer moeizaam verlopende vredesproces met de PKK nog buiten beschouwing laat. De komende maanden in aanloop naar de lokale verkiezingen beloven hoe dan ook een interessante periode vol uitdagingen voor zowel de regering als de oppositie te worden.
