Een van de meest gelezen opiniestukken deze week moet wel de brief van Vladimir Poetin in de New York Times zijn. In deze brief roept de Russische president op om niet te snel in te grijpen in Syrië. In plaats daarvan moet de internationale wetgeving in acht genomen worden en het oordeel van de Veiligheidsraad worden afgewacht. De internationale wetgeving is er immers niet voor niets, en met te snel ingrijpen kan je meer goed dan kwaad doen. Bovendien is onduidelijk wie de échte bad guys zijn: de regering, de rebellen, of beide. Straks steun je per ongeluk een groep terroristen, of leren er net iets te veel fanatiekelingen uit je eigen land hoe ze met huis-tuin-en-keukenmateriaal een bom in elkaar moeten zetten.
De timing van de brief was perfect: op de ochtend na 11 september plofte de belangrijkste krant van de VS – met daarin de brief – op de deurmat bij miljoenen mensen. Nog rauw van het herbeleven van de gruwelen die terroristen (die je zelf opgeleid hebt) kunnen aanstichten in je land, lazen Amerikanen de Russische oproep. Ook de gekozen woorden waren goed: verwijzingen naar het verleden, intenties voor de toekomst en wijze lessen als: “We must stop using the language of force and return to the path of civilized diplomatic and political settlement“.
De sluiting was prachtig: een mix van referenties naar Obama’s laatste toespraak over ingrijpen in Syrië, de Amerikaanse Onafhankelijkheidsverklaring en Dostojevski’s Misdaad & Straf.
Over één ding waren de meeste lezers, ongeacht hun gevoelens over de inhoud van de brief, het wel eens: Poetin’s betoog was stukken helderder dan dat van Obama, en het optreden van Kerry in de Senaat verbleekte erbij.
Over de inhoud zijn de gevoelens zeker niet eenduidig. Sommige zien de brief als een eerlijke oproep, anderen zien er enkel uitstel voor Assad in. Bijna iedereen vindt, geheel terecht, dat de brief een zekere mate van hypocrisie met zich meedraagt. Je kunt wel oproepen om het oordeel van de Veiligheidsraad af te wachten, maar waarom is dat inzake Georgië dan niet gedaan? En de verkeerde mensen bewapenen: heeft Rusland dat niet ook gedaan?
In bredere context valt over de brief óók nog dagen na te praten. Wordt dit de nieuwe norm binnen realpolitik, in andermans kranten publiceren? Betekent dit een veranderende opstelling van Rusland ten opzichte van de Veiligheidsraad? Op welke manier wordt een actie in Syrië vormgegeven, als Rusland zo openlijk toezegt bij bewijs ook in actie te komen? Geeft deze brief evidentie dat de media steeds machtiger en machtiger wordt?
In Nederland mochten Kysia Hekster (verslaggeefster NOS Journaal) en Philippe Remarque (hoofdredacteur Volkskrant) aanschuiven in De Wereld Draait Door om het geheel te duiden. Mocht je als kijker hebben gedacht: “Mooi, nu krijg ik een evenwichtige analyse over de groeiende rol van media in de wereld en de positie van Rusland in de wereldpolitiek”, dan kwam je bedrogen uit.
De implicaties van de brief op de ‘rode lijn’ voor chemische wapens, de Russische opstelling ten opzichte van Syrië en het Midden-Oosten en een herijking van de rol van de Veiligheidsraad kwamen niet ter sprake. In plaats van verrassende inzichten, of überhaupt inzichten, kwam men aan de Vara-tafel niet verder dan de gebruikelijke Rusland-riedel. Zo ging het wéér over Poetin die op de foto gaat met dode dieren, Jeltsin die te veel dronk en de militaire parade op 9 mei.
Indien hét opiniestuk van de dag was gegaan over het belang om jezelf als macho-president te presenteren, was dat logisch geweest. Maar daar was in dit geval geen sprake van. Met ruim twaalf minuten, twee journalisten die geruime tijd in Rusland gewoond hebben en bak aan publiek geld moet je toch verder kunnen komen dan een verhaal dat al een keer of twintig is afgedraaid?
Maar helaas: Hekster gaf slechts bewijzen voor het feit dat ze al haar vernieuwende en kritische denkvermogen heeft laten wegsnijden om de Oranjes te mogen interviewen en Remarque was geen haar beter.
Zeker, Rusland is alles behalve een ideaal land. Daar kun je eindeloos over doorgaan. Het is corrupt, kent veel discriminatie en verdwijningen van journalisten zijn niet ongewoon. Ook heeft Rusland zich de afgelopen jaren geenszins als een engel gedragen. Want ook de Russen hebben oorlogen gevoerd. Ook zij hebben wapens verkocht – waaronder aan Syrië. Net als Groot Brittannië, trouwens. Maar wat wél nieuw was aan deze brief, dáár werd overheen gekeken.
En dát had bij de zo belangrijke publieke omroep, die ons diepgang moet brengen, beter gekund. Wederom een grote teleurstelling.
P.S. voor Philippe Remarque: Poetin heeft het oude Sovjet-volkslied niet ‘opnieuw ingevoerd’. De tekst op de oude muziek is herschreven, aangezien het oude nummer zeer populair was. Dat had een beetje deskundige kunnen weten omdat het debat over het volkslied zo’n zeven jaar geduurd heeft en in Rusland groter nieuws was dan het koningslied hier.
De auteur is in Rusland geboren en kwam op latere leeftijd naar Nederland.
