Het is mogelijk om specifieke herinneringen uit het menselijk brein te wissen. Na ruim 4 jaar onderzoek is dat de belangrijkste conclusie van het onderzoek van neurowetenschapper Marijn Kroes (30), die vorige week cum laude promoveerde op dit onderwerp aan de Radboud Universiteit in Nijmegen.
Kroes ontdekte ruwweg twee manieren om bepaalde herinneringen uit het geheugen te wissen: met behulp van elektroconvulsieve therapie (ECT) en met behulp van medicatie.
Kroes ontmoette tijdens een congres een psychiater die ernstig depressieve patiënten behandelde met ECT: “Dat was voor mij interessant omdat ECT het geheugen beïnvloedt. Ik vroeg hem of zijn patiënten mee wilden doen aan mijn onderzoek.”
Met behulp van beelden leerde hij de patiënten twee verschillende emotionele herinneringen aan. Hij kreeg het vervolgens met behulp van ECT voor elkaar om bij patiënten de herinneringen voor één verhaal te verstoren, terwijl de patiënten zich het andere verhaal nog prima konden herinneren.
Volgens Kroes gaat het nadrukkelijk niet om het uitwissen van het volledige geheugen dat in bepaalde tijdspanne is aangeleerd: “Het lukte om ze één specifiek verhaal te laten vergeten, terwijl ze het andere verhaal nog konden herinneren.”
Wanneer we iets emotioneel meemaken onthouden we deze ervaring vaak goed. Dit is nuttig omdat dit ons helpt te overleven. In sommige gevallen kan dit echter leiden tot psychiatrische problemen, zoals bij patiënten met posttraumatische stressstoornis (PTSS). Wanneer we leren om onze angst te controleren (bijvoorbeeld bij psychotherapie) vormen we een nieuwe ‘veilige’ herinnering in ons brein die de originele emotionele herinnering remt. Omdat de originele herinnering niet verdwijnt bestaat het risico dat op een gegeven moment de angst weer terugkeert.
Door de patiënt de originele herinnering opnieuw op te laten halen wordt de specifieke herinnering weer instabiel. Op dat moment is het mogelijk die herinnering aan te passen of te wissen: “Om iets te onthouden maken je hersenen bepaalde verbindingen, je kan die verbindingen tijdelijk instabiel maken, en aanpassen. Dit is een natuurlijk proces waar we gebruik van kunnen maken”
Naast het volledig wissen van een herinnering, is het ook nuttig om bepaalde herinneringen te ontdoen van specifieke verbindingen: “Als je steeds wanneer je een blauwe auto ziet, moet denken aan die ene keer dat je iemand door een blauwe auto doodgereden zag worden, zou het prettig zijn als je die verbinding niet meer steeds maakt. Dat lijkt mogelijk.”
Naast ECT, kan het geheugen ook worden beïnvloed door medicatie: “Wanneer je op het juiste moment de stof propranolol toedient, blokkeer je de stof noradrenaline. Wanneer je de werking van die laatste stof blokkeert op het moment dat de herinnering instabiel is, is het brein niet meer in staat de herinnering te stabiliseren, hierdoor herinnert de patiënt zich weliswaar nog wel dat hij een emotionele ervaring heeft gehad, maar hij ervaart daar geen emotionele reactie meer bij. De emotionele reactie lijkt dus losgekoppeld van de bewuste herinnering.”
Zo’n verbinding tussen een herinnering en de emotionele reactie, zoals angst, kan tot psychiatrische klachten leiden. Het loskoppelen van die verbinding kan dus een zinvolle toepassing zijn tegen PTSS: “Op die manier zou je van een traumatische herinnering een ‘gewone’ herinnering kunnen maken.”
Kroes benadrukt dat er nog heel veel onderzoek nodig is voordat de methodes in de praktijk kunnen worden toegepast. Zelf vertrekt hij volgende maand dan ook naar New York, om zich intensief met de voortzetting van dat onderzoek te bemoeien: “Mooi he wetenschap, zo creëer je gewoon weer werk voor jezelf.”
