Afpersing is een bijzondere vorm van diefstal met geweld en/of bedreigingen. Met als onderscheid dat de dader van dit misdrijf de goederen, gelden niet wegneemt maar doet afgeven, als gevolg van geweld of bedreiging. Het gaat dan over geld, waarden, roerende voorwerpen, schuldbrieven, kwijtingen etc. Afpersing wordt in het dagelijks spraakgebruik als synoniem voor chantage gebruikt. Het afdwingen van iets door bedreiging met openbaarmaking van ware of onware feiten die de goede naam kunnen schaden valt in juridische zin(voor het Nederlandse Strafrecht) onder het delict ‘afdreiging’.
Ik kijk in de hal voor de zittingszaal en zie een chic geklede man in een donkerblauw velours colbert. Grijzende slapen, modieuze bril. Zijn leeftijd wordt tijdens de zitting duidelijk, 62 jaar. Jack. Hij is ooit eigenaar (en discjockey) geweest van een discotheek in Winschoten. Hij heeft geprobeerd bouwbedrijf Ballast Nedam te chanteren met uiterst belastende informatie over bouwfraude.
Een jaar of tien geleden kreeg hij van een familielid, ooit bij Koop Tjuchem gewerkt, een doos vol met ordners met gedetailleerde informatie over prijsafspraken en kartelvorming, bij bouwprojecten in Noord-Nederland. Of hij de dozen wilde bewaren. Opdat ze niet in verkeerde handen zouden vallen. Jack leest de informatie en komt tot de slotsom dat hij een brief wil schrijven. De brief verstuurt hij nooit. Tot begin dit jaar. Ter zitting wordt duidelijk wat de insteek van de brief is.
“Door onzorgvuldigheid van een van uw medewerkers ben ik in het bezit gekomen van gegevens over de gang van zaken binnen uw bedrijf. Inclusief trendy bonussen. Ik kan dat natuurlijk afgeven bij de politie. Deze zal uitermate geïnteresseerd zijn in uw systeem. Al met al is het misschien beter om deze gegevens tegen een vergoeding terug te brengen naar de rechtmatige eigenaar.”
Jack maakt duidelijk dat er een advertentie geplaatst dient te worden op een verkoop-site. ‘Waaltjes te koop.’ Daar zal hij dan op reageren.
De aangever van Ballast Nedam zegt bij de politie dat ze niet willen ingaan op het voorstel. De enige betrokkenheid die zij willen is het achterhalen van de verdachte. Er wordt een val gezet. Politie plaatst een advertentie op de verkoop-site en er reageren een aantal ‘kopers’. Ook Jack. Pseudokoop, pseudo dienstverlening. De onderhandeling start. Jack gaat niet in zee voor 80.000 euro maar wil 125.000 euro. Dat geld wordt via justitie gebruikt om een transactie te maken. Jack propt de ordners op zijn achterbank en vertrekt naar de plaats waar hij het geld kan ontvangen in ruil voor de informatie.
Het geld wordt overgedragen, de ordners ook. Op het moment dat Jack weg wil rijden, stormen er gewapende en gemaskerde agenten op hem af. Jack wordt gearresteerd. In het busje bekent hij onmiddellijk.
Tijdens het geven van antwoorden op de vragen van rechters reageert Jack afwisselend. Hij is emotioneel maar duidelijk. Zakelijk ging het hem tijden lang voor de wind. Hij verkocht veel onroerend goed. Verbouwde een schuur tot een enorme woning, waarde: bijna twee miljoen. De verkoop van zijn vorige woning ging echter slecht.
“Ik zag dat het op de lange duur fout zou gaan. Mijn project in Blauwe Stad ging niet door, mijn broer ging failliet en mijn zoon werd ziek. Het water begon me naar de lippen te stijgen.”
Op het moment dat hij een enorm bouwproject kwijtraakt, hij zijn waarde alleen in panden en klassieke auto’s ziet, krijgt hij de mappen met informatie in handen.
“Ik zat vol wrok over de graaicultuur bij banken, bouwbedrijven. Daarom deed ik dit. Dom. Het verbaasde me dat er nog gereageerd werd ook, eigenlijk.”
Jack is nooit eerder met justitie in aanraking geweest. Hij heeft altijd hard gewerkt. Ogenschijnlijk heeft Jack het spul goed voor elkaar. Behalve privé. Geld. Hij verklaart in de zittingszaal dat hij het geld voor een deel had willen besteden aan goede doelen. Dat hij, om geld te krijgen, zijn Jaguars wel had kunnen verkopen.
De officier van justitie denkt er duidelijk anders over.
Officier van justitie: “Er stond geen geld op de bank maar er stond genoeg vast in panden. En ineens is daar zomaar een doos met informatie. Meneer dreigt met het openbaar maken van een geheim. Openbaarheid die zeker nog tien jaar na nu, het imago kan schaden van een groot bedrijf waar duizenden mensen werken. Waar hun gezinnen aan hangen.” Ze eist een werkstraf van 240 uur en drie maanden voorwaardelijk.
De advocaat gaat staan en zegt: “Mijn cliënt is behandeld alsof hij ter plaatse een moord zou plegen! Een helikopter cirkelde boven zijn huis, gewapende mannen hielden hem onder schot. Ze gooiden hem in een busje. Hij wordt nageroepen in zijn dorp. We hebben het hier over een ‘first offender’, zeg!”
Inderdaad. De eerste maar ook Jack ’s laatste keer, is mijn vermoeden.
Noot: Er worden geen sancties opgelegd aan Ballast Nedam. De Autoriteit Financiële Markten(AFM) deed onderzoek naar de in beslag genomen ordners op kartelvorming.
Karin Smalbil is rechtbankverslaggever in de rechtbank van Groningen en tevens columnist voor De Telegraaf Media Groep, Groningen Dichtbij. Op haar site: www.karinsmalbil.com kunt u haar artikelarchief lezen.
