Beste Chris,
Ik keek deze week naar de troonrede. Ik hoorde de Koning vertellen dat we een participatiesamenleving zijn geworden, of binnenkort zo’n samenleving worden, dat was me niet zo duidelijk. Duidelijk was wel dat het een grote verandering inhoudt. Toch vind ik het vaag wat het precies is, die participatiesamenleving. Kun jij het misschien uitleggen?
Participatieburger
Beste participatieburger,
Laten we eerst kijken wat Koning Willem-Alexander heeft gezegd over de participatiesamenleving. Hoewel hij deze woorden uitsprak, zijn dit natuurlijk eigenlijk de woorden van ons PvdA-VVD-kabinet:
“Het is onmiskenbaar dat mensen in onze huidige netwerk- en informatiesamenleving mondiger en zelfstandiger zijn dan vroeger. Gecombineerd met de noodzaak om het tekort van de overheid terug te dringen, leidt dit ertoe dat de klassieke verzorgingsstaat langzaam maar zeker verandert in een participatiesamenleving. Van iedereen die dat kan, wordt gevraagd verantwoordelijkheid te nemen voor zijn of haar eigen leven en omgeving.”
Dit is een interessante uitspraak van de regering omdat deze laat zien dat veel modetermen nu ook de hoogste regionen van de politiek hebben bereikt. We leven nu ook volgens het kabinet-Rutte in ‘een netwerksamenleving’ waarin burgers ‘mondiger zijn’ en dus kan iedereen ‘verantwoordelijkheid nemen’ voor van alles en nog wat. Dit geheel noemen we ‘de participatiesamenleving’.
De participatiesamenleving is een nieuwe term en dus heeft deze nog geen duidelijke betekenis. Er is geen overeenstemming wat dit begrip betekent. Er bestaan hooguit allerlei visies over wat de participatiesamenleving zou kunnen of moeten zijn. Op dit moment is de visie van het kabinet bepalend. Zij hopen dat hun definitie maatschappelijk ingevoerd zal raken. Dat is niet vreemd, want hun visie is discutabel en deze hele ontwikkeling kan veel weerstand oproepen. Ze hopen daarom ongetwijfeld dat burgers er niet al te kritisch over nadenken.
De Koning zegt niet voor niets dat er een verandering optreedt: we waren ‘een verzorgingsstaat’ en we worden ‘een participatiesamenleving’. Er zijn twee verschillen: ten eerste worden burgers niet meer ‘verzorgd’ maar gaan zelf ‘participeren’, en ten tweede staat niet ‘de staat’, maar ‘de samenleving’ centraal. Kras gezegd waren burgers vroeger lui, onzelfstandig en onmondig en werden ze door de staat in de watten gelegd. Vanaf nu moeten ze zelf hun broek ophouden en zelf de kost verdienen. Dat kunnen ze nu opeens ook. De overheid moet ophouden burgers te vertroetelen.
Dit is een grotere omslag in het denken over de relatie tussen burgers en de overheid dan het op het eerste gezicht lijkt. Onder burgers verandert er namelijk niets. Zij participeerden allang in de samenleving, ook toen deze nog geen ‘participatiesamenleving’ heette. Zij waren al verantwoordelijk voor veel zaken en dat blijft zo. Het is dus ook niet de rol van de burger die verandert, maar de rol van de overheid. Deze spreekt burgers meer aan op hun eigen verantwoordelijkheid en zegt dat burgers niet op de overheid moeten leunen. Dat past niet bij ‘de netwerksamenleving’.
U herkent hier ongetwijfeld een rechts verhaal in. In feite somt de Koning wat uitgangspunten van de VVD op. Het kabinet gebruikt een term die heel neutraal klinkt, maar in de praktijk vooral staat voor het schrappen van overheidsregelingen en het verlagen van uitkeringen. Burgers kunnen toch gewoon zelf verantwoordelijkheid nemen en participeren? Het zal er vroeg of laat op neerkomen dat veel alledaagse zorgtaken niet meer vergoed of geregeld worden en dat werklozen elke baan moeten accepteren die maar mogelijk is. Want anders participeer je niet.
Sommige mensen zullen in hun handen klappen bij deze ontwikkeling, want ze vinden de overheid te bemoeizuchtig. Maar ik gok dat linkse kiezers dit geen goede ontwikkeling vinden. Zij moeten zich goed realiseren dat de woorden van de Koning ook door PvdA-ministers zijn opgesteld.
Chris Aalberts beantwoordt wekelijks bij ThePostOnline.nl een vraag over politiek. Heeft u ook een vraag? Mail hem naar [email protected] en u krijgt antwoord.
