In 2009 kwamen het kabinet-Balkenende IV en al haar satellietoverheden op regionaal niveau tot volle wasdom. Vlees eten is bijna taboe, kilometerheffing gaat autorijden duurder maken terwijl het laatste restje privacy definitief om zeep geholpen wordt, gloeilampen mogen (bijna) niet meer, het rookverbod leidt tot nieuwe verbodsontwerpen (op terrasverwarming en zelfs op buiten bellen), afluisterpraktijken van de overheid bereiken nieuwe dieptepunten, na de zwarte pieten zijn nu ook chocoladeletters ‘fout’ en alles wat op internet gebeurt is per definitie slecht. Voor 2010 staan er ook alvast wat dingen op de agenda: vlees- en vettax en een verpakkingstax, bijvoorbeeld, voorzichtig te beginnen met een voorstel voor statiegeld op kleine flesjes.
Veel van die maatregelen worden door de overheid geparkeerd onder de in 2009 immens populair geworden vlag van de zorg voor het milieu, maar uit alle afkaderingen die we op ons bord krijgen blijkt vooral dat de verzorgingsstaat te ver is doorgeschoten in haar doel. Wat ooit iemands probleem was, is vandaag de dag ieders probleem geworden. Dat, terwijl internet juist zorgt voor een toenemende individualisering in een samenleving die hiërarchisch bestuur in aan het ruilen is voor een netwerkmaatschappij. Geluk en contact binnen de eigen (sociale en professionele) kring zijn belangrijker dan het maatschappelijk belang. Dat mag dus helemaal niet van Vadertje Staat, die het achterhaalde en veel te socialistische idee van gelijkheid en collectivisme – en niet te vergeten de christelijke moraal – hoger in het vaandel lijkt te voeren dan veel van zijn weldenkende onderdanen.
Vuurwerkbob
De in de inleiding beschreven maatregelen (lees: verboden en beperkingen) zijn volgens de overheid nodig omdat er anders dingen zouden kunnen gebeuren die de samenleving geld kost. Denk aan het voorstel van GroenLinks om een ‘vuurwerkbob’ aan te wijzen. Eén van de argumenten daarvoor is dat vuurwerkslachtoffers de staat (en dus ons allemaal) geld kosten. Er is begrip voor dat standpunt op te brengen, ware het niet dat het afkaderen van de vrije bewegingsruimte van het individu ook de eigen verantwoordelijkheid de nek omdraait. De overheid gaat er op voorhand van uit dat alle mensen die vuurwerk afsteken straalbezopen zijn en geen idee hebben wat ze aan het doen zijn. En waar leiden dergelijke betuttelingen toe? Dat we massaal gaan klagen en wijzen naar de overheid als alles stilstaat na een beetje sneeuwval terwijl ondertussen niemand meer zijn eigen stoep bij de voordeur sneeuwvrij maakt. Een ander mag het oplossen, want daar betalen we belasting voor en deze overheid regelt alles toch zo graag voor ons?
Zwartgallig
Eer we nog een decennium verder zijn, weet niemand nog wat eigen verantwoordelijkheid is en heeft de moralistische meerderheid in de regering haar doel bereikt: totale controle over een kudde makke schapen. We worden preventief geruimd, maar we hebben het zelf nog niet door. De injectie om ons in slaap te sussen hebben we gehad, het fatale nekschot laat niet lang op zich wachten. Zwartgallig? Wellicht. Maar feit blijft dat het oudhollandse credo ‘doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg’ langzaamaan een overtreffende trap aan het vinden is in een hetze tegen individuen die voor zichzelf kunnen denken en die hun gedachten (met dank aan de open wereld die internet heet) kenbaar kunnen en willen maken. Zelfs de vorstin maakt zich er al druk over, getuige haar ongefundeerde kerstrede. Sorry Bea, God is voor velen niet langer een leidraad en de monarchie heeft de natiebindende functie die het ooit werd toegedicht verloren met het heengaan van Prins Bernhard.
Ondertussen vormen incidenten de leidraad. Toeristen die niet met ons drugsbeleid overweg kunnen, zorgden – ongetwijfeld onbedoeld – voor een paddoverbod en één straatroof in een dorp waar doorgaans nooit iets gebeurt zorgt er voor dat niemand zich nog veilig voelt, zeker in combinatie met de milde manier waarop de overheid omgaat met notoire draaideurcriminelen. De rol die de overheid op zich neemt wordt steeds groter, maar ook steeds slordiger uitgevoerd, terwijl incidenten steeds kleiner kunnen zijn om tot steeds grotere ingrepen te leiden. Vraag maar aan zeilmeisje Laura Dekker.
Zeilmeisje
Want als een dapper meisje wil gaan zeilen, valt het hele land daarover en is de moraal van de middenklasse ook gedwongen de hare. Haar lot wordt in handen gegeven van jeugdzorg en kinderrechters, want wie op een dergelijke jonge leeftijd al zo veel initiatief toont, die heeft het nog niet begrepen en moet gecorrigeerd worden. Initiatief tonen, weet zo’n meisje potverdorie wel wat dat de samenleving kan kosten? Gemakshalve gaat men er dan maar even aan voorbij dat de hele kermis rond het meisje inmiddels al meer belastinggeld gekost heeft dan een privaat gefinancierde zeiltocht de samenleving ooit zou kunnen kosten.
‘Common sense is more often common than sense‘, schreef de Amerikaanse socioloog C. Wright Mills al in 1956 in zijn boek The Power Elite. Maar dat besef doet helaas niets af aan de kracht en de impact die deze ‘common sense’ heeft op individuen die naar meer zelfstandigheid, vrijheid en eigen verantwoordelijkheid snakken.
