Trots zwaaide Justina met haar diploma, de bachelor rechten was binnengehaald aan de Mykolas Romeris Universiteit in Vilnius, Litouwen. Vier zware jaren achter de rug, inclusief een half jaar in België aan de Universiteit van Leuven. Het was altijd eindjes aan elkaar knopen geweest en soms was er geen geld om terug naar huis te reizen, naar haar ouders in Telsiai aan de andere kant van Litouwen. Nu was het voorbij en haar koffer stond al klaar, in België had ze namelijk een Nederlandse jongen ontmoet en een relatie bloeide al snel op. Ze ging naar Nederland om een nieuwe master te volgen aan de universiteit in Tilburg. Een droom werd werkelijkheid.
Nederland is het hart van de Europese Unie, een ideaal waar ze tijdens haar opleiding mee overgoten was en waar Justina vurig in geloofde. In Nederland kon je als EU-student zo aan de bak en ze had ook een paar maanden de tijd om een baan te vinden, want dat moest wel in Nederland. Iedereen moet meedoen aan de zorgstaat. In Europa heb je als EU-student dezelfde rechten binnen de Unie, kortom je krijgt studiefinanciering en een reisproduct in Nederland. Daar moet je wel een aantal uren voor werken. Dat vind ze geen probleem. Werken is ze wel gewend.
Dat bleek een grotere opgave dan verwacht, ook in Nederland is het crisis. Maar in december, anderhalve maand voor de studie begint, is er een baan: als magazijnmedewerker bij een groot distributiecentrum. Geen droombaan, maar als je ergens wil studeren en leven, dan moet je ook werken, vindt Justina. Het gaat de goede kant op, de Universiteitinschrijving was binnen en ook de inschrijving als inwoner in Nederland. Nu nog wachten op het appartementje in Eindhoven. Alles zag er mooi uit.
De aanmelding bij de DUO groep, voor studiefinanciering en een reisproduct werd gedaan, maar daar ging het mis. De Nederlandse overheid is niet bekend met het land Litouwen en keurt de aanvraag volledig af, geen studiefinanciering en het hoognodige reisproduct. Paniek slaat toe, maar gelukkig is er een mogelijkheid om langs te komen bij DUO. Een beetje onnozel voelt het wel, met een atlas in je tas om je land aan te wijzen… Een vrolijke medewerker vertelt dat alles goed gaat komen. Het reisproduct moest even geactiveerd worden en in de zomermaanden schakelde dat gewoon weer uit, daar hoef je niks aan te doen. Wel is ze als thuiswonend ingeschreven, wel een beetje raar als je ouderlijk huis een half continent verderop ligt. Dat kan volgens de medewerker niet aangepast worden, dus richtte ze haar energie maar op de studie, daar ging het uiteindelijk om.
Een half semester passeerde en alle vakken werden netjes afgerond. De mastertitel kwam al in zicht en de opleiding was te gek. Nederlands leren was voor Justina een noodzaak, ze kon toch niet in dit land zijn en overal Engels praten? Stiekem schaamde ze zich voor Litouwse landgenoten die vertikten de taal te leren en het land belachelijk maakten. Met een 9 behaalde ze haar diploma voor Nederlands A ½, ze was enorm trots en voelde zich een stukje meer Nederlandse. Na de zomervakantie moest ze zelf de taalcursus gaan betalen, die gaat ze aan de Fontys volgen. Het Nederlands moest en zou ze de baas worden. Het kost wel een paar honderd euro van het schaarse budget, want het inkomen van het stelletje was ook geen vetpot, maar dat was het waard. “Dankuwel! Fijne dag!”, sprak ze glunderend na een bezoek aan de supermarkt. Ze was gelukkig in Nederland.
Tot er brieven van de DUO groep op de mat lagen: een boete van een paar honderd euro, want dat reisproduct moest ze zelf deactiveren. Maar de medewerker aan de balie van de DUO groep had toch gezegd dat dit niet hoefde? Nee, dat had ze maar terug moeten lezen in de voorwaarden, die zijn wel alleen in het Nederlands natuurlijk. Een enorme tegenvaller, daar ging het spaargeld voor een camera, fotografie is een grote passie van Justina. De inschrijving voor het volgende semester bij DUO is reeds verstuurd. Toch begint ze zich zorgen te maken, dus toch langs het kantoor van DUO in Eindhoven om verhaal te halen, waar men wederom zegt dat alles goedkomt. Met een bang voorgevoel wacht Justina weer af. Toen de post eindelijk kwam kon ze haar ogen niet geloven: ze studeerde niet in Nederland, dus kreeg ze niets. De studie was inmiddels weer van start gegaan, maar elke dag naar Tilburg reizen werd een beetje duur. Meer werken probeerde ze ook nog, maar het huiswerk moest ook af natuurlijk. Weer bij DUO langs, nu was alles wél compleet, maar ze moest ook haar contract nog overleggen. Dat was de collega ongetwijfeld vergeten, maar we zijn allemaal mensen dus dat kan. Weer een bezoek ingepland. Het zou helemaal goed komen… Op de universiteit wordt Justina stiller en de concentratie verslapte. Op het werk kwam ze te laat en slapen ging steeds moeizamer. Ze had toch alles goed gedaan? Ze werkte 12 uur per week in plaats van 8 uur, om zeker te voldoen aan die eisen. Alle papieren had ze overlegd, ze was ingeschreven aan de universiteit en studeerde zelfs de taal… Wat doet ze verkeerd?
Weer komt er een brief binnen, Justina voldoet niet aan de nationaliteitseis. Litouwen is een non-EU land en bovendien woont ze thuis, niet op zichzelf. Huilend treft haar vriend haar aan op de bank, ze durft niet naar de universiteit te gaan omdat haar spaargeld op is en ze bang is dat ze niet terug kan reizen vanuit Tilburg. Hij stuurt dan een brief naar de DUO groep, om alsjeblieft hier als mensen naar te kijken en dit op te lossen, dat het niet alleen het studeerplezier verpest, maar haar enorm in de problemen brengt. Een ongeïnteresseerd antwoord volgt, maar wel met advies om nogmaals met alle papieren langs te gaan. Dus gaat ze weer naar het kantoor, met knikkende knieën… extra make-up, want haar huid ziet er niet uit door de stress en ze voelt zich depressief, dat was ze nog nooit.
Nederland is een kutland, schrijft ze op tijdens een college zonder erbij na te denken. Haar gedachten zijn continue bij de DUO groep. Alles zou goedkomen, maar nog steeds is het niet geregeld. Zes weken heeft men nodig om een aanvraag te verwerken en zelfs dan denken ze dat Justina thuiswonend is. Alles wat fout gaat is haar eigen schuld vertellen de baliemedewerkers, ze heeft dit of dat niet goed ingevuld. Proberen ze haar voor de gek te houden? Ze heeft toch gewoon haar thuisland ingevuld en dat ze uitwonend is? Ze denkt terug aan de medewerker die haar vertelde dat ze thuis woont, 1000 kilometers van haar universiteit af. Was dat om haar te pesten? Waarom maken ze het haar zo moeilijk? Die vraag stuurt ze naar de DUO groep over twitter en per e-mail, maar ze reageren niet, ze kan nergens terecht. Het is midden op de dag, de gordijnen zijn dicht en ze zit op de vloer met een brief in haar hand. Het is weer zo’n brief, ze voldoet niet aan een reeks eisen, waarvan ze weet dat ze eraan voldeed vanaf februari. Misschien moet ze gewoon het kantoor van DUO in brand steken, in de gevangenis is het beter geregeld in Nederland… In december vliegt ze terug naar Litouwen, zal ze maar daar blijven? Dit land wil haar niet, dat weet ze zeker.
Morgen heeft ze college, ze durft niet meer te gaan… Ze moet maar weer langs komen, zegt men aan de telefoon.
