Dinsdag brachten PVV en SP gezamenlijk het lumineuze idee te berde een centraal examen in te stellen voor hbo’s. Een beetje zoals ze doen op de middelbare school en in mindere mate op de basisschool met de CITO-toets. Dan moet het in het hoger onderwijs ook wel werken, toch? Ideaal plan bovendien, want niet alleen weet iedereen dan precies wat zo’n hogeschooldiploma voorstelt, handige bijkomstigheid is dat Den Haag meteen ook kan bepalen wat er op de hogeschool wordt gedoceerd.
Hoe erg is dat? Heel erg. In de eerste plaats is een centraal examen heel wat anders dan centrale controle op kwaliteit. Controle op kwaliteit is onontbeerlijk. Om te voorkomen dat een Hogeschool voor Astrologie wordt opgericht, om te voorkomen dat zakkenvullende grootgraaiers zich uit de staatsruif veteten terwijl docenten almaar harder moeten werken, om te voorkomen dat we straks niet meer weten wat diploma’s precies betekenen. Voor zover je dat überhaupt kunt weten. Controle op de wijze waarop met ons belastinggeld wordt omgesprongen. Dat is prima.
Een heel ander verhaal is het centraal de lesstof te bepalen. Daarop wordt verderop nog ingegaan. Allereerst is een klein punt van aandacht dat SP-parlementariër Van Dijk, medebedenker van de proefballon, stelt dat met de invoering van een central examen ook die rompslomperige accreditatie kan worden afgeschaft. Dat betekent in het heel kort dat het verrekte moeilijk gaat worden een nieuwe opleiding te beginnen. Immers, daarvoor is dan nog geen landelijk examen bedacht, er is geen accreditatieprocedure om de opleiding aan te melden, dus wordt het uitgesproken lastig. Wildgroei van opleidingen is niet goed, maar helemaal niet kunnen meebewegen met nieuwe ontwikkelingen is op zijn minst even onwenselijk. Het is wel lekker goedkoop en overzichtelijk voor Den Haag, dat wel.
Belangrijke reden
In de tweede plaats, en veel belangrijker nog, geldt een dergelijke examen niet alleen voor de hogescholen. Het Interstedelijk Studentenoverleg (ISO) stelt bijvoorbeeld in hun reactie op het voorstel dat de voorwaarde dat ook de universitaire bachelor aan hetzelfde examen onderhevig zal zijn. Immers, die bachelor is ‘van gelijk niveau als een afgeronde hbo-opleiding‘ (op zichzelf een prachtvoorbeeld hoezeer de formaliteit van de werkelijkheid kan verschillen). Gelijke monniken, gelijke kappen.
Daarmee legt dit hogescholieren- en studentenclubje de vinger precies op de zere plek, al beseft het dat misschien niet. Het idee dat de eerste drie jaar van een universitaire opleiding in teken komt te staan van een centraal examen, moet bij elke academicus de nekharen te berge doen rijzen. Dit plan impliceert namelijk dat studenten in het wetenschappelijk onderwijs, die moeten worden opgeleid tot kritische, rationeel en onafhankelijk denkende wezens, drie jaar lang van Den Haag opgelegde centraal bedachte informatie voorkauwen.
Brrrr
Stelt u zich voor het gemak de gemiddelde universitair-wetenschappelijke discussie voor, die zich binnen elke studierichting op niveau voordoet, en u snapt waarom het op zijn zachtst gezegd een tikkeltje lastig zou kunnen zijn te bepalen wie dan de centrale citeria mag formuleren. Geleerde A of Geleerde B? Het is evident dat bij het instellen van een centrale toetsingsraad, de regering een dikke vinger in de pap krijgt welke wetenschappelijke opvatting mag bepalen. Dat is een hele enge gedachte.
Geen wonder dan ook dat de Landelijke Studentenvakbond (LSvb) tegen het plan is. Dat is het echter niet vanwege deze cruciale en voor de hand liggende reden, maar omdat “kleine opleidingen hier niets aan hebben.” Wij maken geen grap: dat is het argument. Dat wil dus zeggen dat de studentenpopulatie in Nederland kennelijk niet zo veel kwaad ziet in overheidscontrole over de aangeboden wetenschappelijke kennis.
Voorbeeld
Een voorbeeld hoe ernstig dit zou kunnen zijn: in academia is hevig geprotesteerd tegen de invoering van de ridicule ‘vensters’ van de ‘canon’ in de geschiedwetenschap, vanwege platheid, arbitraliteit, discutabiliteit en wat dies meer zij. Maar voor Den Haag zou het natuurlijk prachtig (en overzichtelijk) zijn als ook universitair opgeleide geschiedkundigen enkel die vijftig mooie doorkijkjes op ‘onze’ historie uit hun hoofd stampen.
Hbo-geschoolde geschiedenisleraren én eerstegraders kunnen die kennis mooi bij onze kindertjes door de strot drillen. Bovendien zijn we dan met een paar jaar verlost van al die nare kritische historici. China vaart er wel bij, dus het kan onze VOC-mentaliteit alleen maar opstuwen in de vaart der volkeren.
Het is niet helemaal duidelijk wat precies erger is: een staatsexamen voor kritische wetenschappelijke vorming, of de stupide reactie van studerend Nederland dat hierin nog brood lijkt te zien ook.
Erik Jacobs is promovendus in de geschiedenis van pers en politiek aan de Universiteit van Amsterdam, dus het voorbeeld is niet helemaal zonder kleurspoeling.
