Van eind september tot half december reist historicus en filosoof Jozef Waanders (26) met een vriend in een eigen landrover (die tevens als slaapplaats dienst doet) langs de randen van Europa. Van Istanboel naar Iran, Armenië, Georgië en Rusland – tot aan de Noordpoolcirkel – en terug naar Utrecht. Voor TPO Magazine schrijft hij wekelijks een verslag.
Eind 17e eeuw maakte Peter de Grote – van 1682 tot 1725 tsaar van Rusland – enkele reizen door West-Europa om ideeën op te doen voor de modernisering van Rusland. Hij wilde dat zijn land zich nadrukkelijker op Europa zou oriënteren. Bij terugkomst in Rusland voerde hij dan ook vele economische, technologische en culturele hervormingen door, waaruit bleek hoezeer hij beïnvloedt was door wat hij op zijn reis door het westen allemaal had gezien. De kroon op zijn ‘Europeanisering’ van Rusland werd Sint-Petersburg: een stad die nog steeds in alles aan Europa doet denken. Peter de Grote deed op zijn reizen ook de toenmalige Republiek der Nederlanden aan, alwaar hij onder andere de scheeps- en stedenbouw uitgebreid bestudeerde. Maar ook leerde hij Nederlands, liet hij Erasmus in het Russisch vertalen en zelfs had hij een Nederlandse minnares. In zijn eigen Sint-Petersburg liet hij ‘Nieuw Holland’ bouwen: een klein eiland waar je je daadwerkelijk in Amsterdam waant.
Aan deze historische banden zal gedacht zijn toen premier Rutte en de toenmalige Russische president Medvedev eind 2011 de verklaring ondertekenden voor het Nederland-Ruslandjaar. Daarin staat: ‘De betrekkingen tussen Nederland en Rusland hebben een rijke, eeuwenoude historie en kenmerken zich door een breed en oprecht partnerschap, waarvan de intensieve politieke dialoog, investerings-, handels- en culturele relaties getuigen.’ En het eindigt met: ‘Beide zijden zijn ervan overtuigd, dat de politieke contacten, evenementen en uitwisselingen, die zullen plaatsvinden in 2013, de betrekkingen tussen onze landen verder zullen verdiepen en intensiveren en ook een bijdrage van betekenis zullen leveren aan meer wederzijds begrip en onderlinge samenwerking bij de modernisering van economie en samenleving.’
De eerlijkheid gebied mij te zeggen: in Nederland heb ik afgelopen jaar weinig meegekregen van het Nederland-Rusland jaar. Slechts de incidenten die een goed verloop van het jaar verstoorden herinner ik me: de zelfmoord van Dolmatov, de kaping van het Greenpeace-schip, de Russische anti-homowetgeving, de Nederlandse protesten bij het Poetin-bezoek, de arrestatie van een Russische diplomaat in Nederland en de mishandeling van een Nederlandse diplomaat in Rusland. Mede daarom kon ik me niet voorstellen dat het feestjaar in Rusland wel grote aandacht zou krijgen.
Hoe anders is echter de realiteit. Toen wij op onze dag van aankomst in de Russische hoofdstad de ‘Moscow Times’ aanschaften, bleek die krant speciaal voor het bezoek van koning Willem-Alexander en koningin Maxima uitgepakt te hebben met een enorme Dutch-special waarin uitgebreide interviews te lezen waren met vooraanstaande Nederlandse zakenmensen en kunstenaars. Van enkele Nederlandse ministers lazen we een portret en ook zagen we een uitgebreid artikel over het Koninklijk Concertgebouw Orkest. Op de reisgidsen die in alle koffiebarretjes en cafeetjes in Moskou werden verspreid stond: ‘Moscow goes Dutch’ – met een uitgebreide opsomming van evenementen die deze maand rond het Nederland-Rusland jaar georganiseerd werden; tentoonstellingen, concerten, staatsbezoeken, lezingen en zelfs de onthulling van een standbeeld van Erasmus – waarvan een nieuwe vertaling in het Russisch verschijnt – in de tuin van de bibliotheek voor buitenlandse literatuur.
Als Nederlanders vielen wij dus met onze neus in de boter. We bezochten het concert van het Koninklijk Concertgebouw Orkest in het Tchaikovsky-conservatorium waar ook onze koning en koningin bij aanwezig waren. Kort daarvoor – zo hoorden we vanuit Nederland – was er in de Tweede Kamer als gevolg van alle incidenten nog serieus over de opschorting van het Nederland-Rusland jaar nagedacht. Maar zonder de ernst van de incidenten te willen bagatelliseren, wij ontkomen toch niet aan de indruk dat de relatie tussen Nederland en Rusland van zoveel meer dan enkel de politieke actualiteit afhankelijk is.
