Een opmerking mijnerzijds in een recensie was voor NRC Handelsblad reden voor een volkomen belachelijke ‘fact check’. En dat niet alleen: de betreffende journaliste was zo onbeschoft mij te citeren, terwijl ik duidelijk had gezegd dat niet op prijs te stellen. Vrouwen en intelligentie – het is een heerlijk onderwerp waar iedereen graag op duikt.
Gek genoeg gebeurde dat nou net niet in een boek getiteld Toch de vrouw, dat ik onlangs in de Volkskrant recenseerde (Blendle-link). Waarom deed auteur Melvin Konner dat niet, vroeg ik mijzelf hardop af in die recensie. Er valt genoeg over te vertellen. En ik gaf een voorbeeld: “Het is een vaststaand feit dat er relatief meer domme mannen bestaan dan vrouwen, maar ook meer intelligente.”
Het was een opmerking terzijde, maar NRC-medewerker Floor Boon vond het blijkbaar machtig interessant. Ze mailde mij vorige week:
“Beste Marcel,
Op 6 februari publiceerde de Volkskrant een recensie van jouw hand, van het boek Toch de vrouw, van de Amerikaan Melvin Konner. Daarin schrijf je onder meer: “Het is een vaststaand feit dat er relatief meer domme mannen bestaan dan vrouwen, maar ook meer intelligente.” Een interessante uitspraak, die meteen allerlei vragen oproept. Een mooie stelling daarom, om te checken in de factcheckrubriek van NRC! Zou je mij kunnen vertellen waar je dit vaststaande feit op baseert? Het is voor een publicatie aanstaande dinsdag. Je zou me een groot plezier doen als je mij dit weekeinde kunt antwoorden op deze vraag. Lukt dat?”
Een merkwaardig verzoek, vond ik. Zo’n fact check rubriek is toch vooral bedoeld om politici of voorlichters met een (te) grote mond aan te pakken, maar een zinnetje in een boekrecensie… Maar oké, als Floor het wilde….
Waar ik dat op had gebaseerd? Het moge iedereen duidelijk zijn dat ik, alvorens een dergelijke opmerking terzijde in een recensie te plaatsen, geen duik in de vakliteratuur ga nemen. Ik weet dat het zo is. Of denk dat te weten. (En het is ook zo, hierover straks.) Uiteraard was ik niet van plan om vanwege Floors verzoek alsnog die duik te nemen . Dus stuurde ik haar het volgende tonque-in-cheek mailtje, met een onzinnige opmerking over drankgebruik, en de boodschap: als je dat niet wilt of kunt geloven, zoek het zelf maar uit:
“Beste Floor,
Ik snap de vraag niet. Jullie willen dat fact toch checken? Doe dat dan. Het is volgens mij een bekend feit dat IQ scores bij mannen net iets meer spreiding vertonen dan bij vrouwen. Jaren terug nog uitgebreid over zitten bomen met een psych hoogleraar. (Hij dronk Grolsch, dat heb ik ook nog onthouden). Als ik zoiets opschrijf, mrt dat in mijn achterhoofd, duik ik niet in de litt om dat ene zinnetje te toetsen aan de actuele stand der wetenschap. Ik zou nu in de litt kunnen duiken, wie weet ontdek ik dan dat ik er naast zat en dat die man toen uit z’n nek zat te kletsen. Da’s niet onmogelijk. Weer wat geleerd. Maar dan ga ik dus zelf een potje fact checken. Onbetaald.
Dus ik zou zeggen: doet uw werk! Check! Ik lees het wel (deze trouwe abonnee). En nee, ik wil NIET dat deze reactie gepubliceerd of geciteerd wordt.”
Dat laatste zinnetje lijkt me volkomen duidelijk: ik wilde niet dat zij op enige wijze gebruik zou maken van mijn mailtje. Veel te jolig. Journalisten onder elkaar. Ik weet dat in dergelijke stukjes vaak een reactie van ‘de dader’ wordt opgenomen, maar als ze een echte (te publiceren) reactie van me wilde, kon ze er officieel om vragen (al zou dat pakweg op hetzelfde neerkomen). Haar reactie:
“Bij het checken van een feit/uitspraak begin ik met vragen naar de bron. En dat ben jij in dit geval. Dank voor je antwoord. Het resultaat lees je spoedig in de krant.”
Waarop ik deze mailconversatie afsloot met:
“Dank! Ben benieuwd”
Het ‘resultaat’ verscheen dinsdag in NRC.Next en woensdag in de grote krant. En toen bleek dat Floor ten eerste lak had aan mijn mededeling dat ze geen gebruik mocht maken van mijn mailtje (veel te lichtzinnig), maar ook dat ze totaal geen verstand heeft van wetenschap en/of fact checken.
Het stukje in de NRC vermeldde:
“Waar is het op gebaseerd?
Op een gesprek met een hoogleraar, mailt wetenschapsjournalist Marcel Hulspas desgevraagd, dat hij een aantal jaren geleden voerde in een kroeg. Aanvullende bronnen kon Hulspas niet noemen.”
Rechtstreeks uit dat malle mailtje. En trouwens, kroeg? Waar komt dat vandaan? Had ze dat niet moeten checken? En de fact check zélf? Die is van een werkelijk bedroevend niveau. Floor belde de Tilburgse psycholoog Jelte Wicherts (‘die onderzoek doet’) maar deze wil zich duidelijk niet branden aan de vraag. Hij noemt wat externe factoren die ertoe kunnen leiden ‘dat mannen sneller als intelligent uit de bus komen’. Prima. Het fenomeen bestaat dus. En dan citeert ze ene Wendy Johnson in Edinburgh (‘ze deed veel onderzoek naar het onderwerp’) die mijn opmerking simpelweg bevestigt:
“In onderzoek naar intelligentie en sekse vinden wij wel degelijk aanwijzingen dat er bij mannen meer variatie bestaat aan zowel de onderkant als de bovenkant van de curve.”
Dank, Wendy. Ze voegt eraan toe dat die ‘extra domheid’ te wijten zou kunnen zijn aan genetische factoren. “We weten echter niet waarom die variatie bij mannen in de hoge IQ groep groter is.”
Floor vervolgt:
‘Is dit samen [??] een bewijs dat de stelling van Hulspas klopt? “Nee,” zegt Wicherts, “we hebben er simpelweg te weinig kennis over.” “Nee, zegt ook Johnson, “Het is niet geheel onwaar, maar vaststellen dat er relatief meer domme, maar ook meer intelligente mannen bestaan is een totale oversimplificatie van een zeer complex vraagstuk waarover veel onduidelijkheid bestaat.”
Kortom, Wicherts wil zich er niet aan branden, en Johnson spreekt zichzelf tegen. Of netter gezegd: ze trekt zich politiek correct terug. Ze erkent dat relatief meer mannen extra hoog of extra laag scoren bij IQ-tests, maar volgens haar is het niet toegestaan om die variatie aan de hoge kant aan intelligentie toe te schrijven. Het is het oude liedje: we meten IQ, we noemen het intelligentie (want elke deskundige weet, de beste definitie van intelligentie is nog steeds datgene wat de IQ-test meet), tot het moment dat de uitkomsten niet bevallen, dan is het bij sommigen ineens: nee nee! Het is geen intelligentie! Het is onbekend! Dan is het woordje intelligentie ineens een simplificatie.
Deze politiek correcte uitvlucht is algemeen bekend (check even, Floor!) en aanleiding voor vele discussies. Met een potje bier erbij. Maar Floor Boon weet van niks en denkt genoeg te weten. Ze concludeert op basis van deze praatjes dat die opmerking van mij ‘ongefundeerd’ is.
Godallemachtig. Eerst mij (en NRC Handelsblad) te kakken zetten door tegen mijn uitdrukkelijke wens in mijn mail te citeren, en dan ook nog een fact check gebaseerd op één deskundige die de boot afhoudt, en een andere, opgedoken in Schotland, die zich in allerlei bochten wringt.
Kijk, dat onderzoek naar de variatie van IQ testresuultaten bij mannen en vrouwen is uiteraard een heikel onderwerp, een zeer complexe mix van psychologie, methodologie, testonderzoek en emotie. Dat zet je niet effe weg met twee meninkjes. Daar wordt al tientallen Jaren, door evenzoveel deskundigen over gesteggeld. Het beste wat ik kan doen is een stukje citeren uit de volkomen met vakliteratuurreferenties afgeladen wikipedia-pagina over dit onderwerp:
“Some studies have identified the degree of IQ variance as a difference between males and females. Males tend to show greater variability on many traits for example having both highest and lowest scores on tests of cognitive abilities, though this may differ between countries. The variability hypothesis still evokes controversy, but recent data and analyses may bring some closure to the debate. Data from a number of representative mental test surveys, involving samples drawn from the national population, have become available in the past twenty years in the USA. These have finally provided consistent results. Both Feingold (1992b) and Hedges and Nowell (1995) have reported that, despite average sex differences being small and relatively stable over time, test score variances of males were generally larger than those of females. Feingold found that males were more variable than females on tests of quantitative reasoning, spatial visualisation, spelling, and general knowledge. […] Hedges and Nowell go one step further and demonstrate that, with the exception of performance on tests of reading comprehension, perceptual speed, and associative memory, more males than females were observed among high-scoring individuals.”
Het is duidelijk. Mannen schieten er bij IQ tests aan de onder- én aan de bovenkant een beetje uit. Wat de oorzaak ook moge zijn.
Maar het gaat me niet om mijn gelijk. Daar kun je desnoods over twisten. En ook niet eens over het feit dat er bij de NRC iemand zit te fact checken die totaal geen benul heeft van wetenschap (of fact checken). Wat mij syteekt is dat de NRC tegen mijn uitdrukkelijke wens in mijn mailtje gebruikt in dat stuk. Maar goed dat ik de naam van die hoogleraar niet heb genoemd, dan had Floor ook haar volkomen onterecht te kakken gezet.
Ik heb de kwestie van dat mailtje voorgelegd aan de ombudsman van NRC, Sjoerd de Jong. Zijn repliek kwam vandaag (donderdag):
“Ik heb net naar de correspondentie gekeken, en naar je klacht. Kort en goed: die vind ik ongegrond. Je hebt antwoord gegeven op een duidelijke, on the record vraag van een journalist, die kenbaar maakte wat de bedoeling van de vraag was, namelijk een publicatie. Dan kun je niet antwoorden en in de laatste regel van je antwoord zetten dat je niet hebt geantwoord.
Dat is vergelijkbaar met ‘off the record’ zeggen na een interview. Het was anders geweest als je eerst voorwaarden met haar had afgesproken, alvorens te antwoorden. Overigens, Je schrijft mij dat je Floor Boon hebt gezegd dat je niet wilt dat zij je antwoord ‘gebruikt’. In je mail aan Boon staat alleen dat je niet wilt dat ‘deze reactie gepubliceerd of geciteerd wordt’. Gebruiken mag een journalist informatie natuurlijk altijd. Boon heeft daar, hoewel ze er niet toe verplicht was, rekening mee gehouden: je mail is niet gepubliceerd en je wordt niet geciteerd (ze heeft je daarmee denk ik een plezier gedaan). In haar stuk heeft ze louter in twee zinnen samengevat wat je haar aan informatie had gegeven op haar vraag naar je bronnen. Niets mis mee.”
Ik had eerst moeten onderhandelen…goh. Jammer dat Floor mij daar niet op wees. En omdat Floor mijn mail niet letterlijk citeert maar vrijelijk gebruikt heeft ze me dus eigenlijk ‘een plezier’ gedaan. Dat valt mee, Sjoerd. Maar ze heeft me weer wél een plezier gedaan met deze ridicule oppervlakkige check, natuurlijk.
Maar even serieus. Beste lezer van NRC Handelsblad, mail nóóit iets naar de krant met daarbij tot slot de mededeling dat het niet voor publicatie bestemd is. Eerst een mailtje met: “Ik wil onderhandelen.”
Of beter: “Beste NRC, ben ik off the record?”
Want anders zetten ze alles vrolijk in de krant. Met de zegen van de ombudsman.
Lees ook: Lekker natrappen en kopschoppen tegen Daan Roosegaarde in nrc.next
Lees ook: Snoeiharde, hatelijke leugens in NRC Handelsblad
Lees ook: Vandaag in NRC, maanden geleden al op TPO
Lees ook: Beste NRC-Ombudsman, laat me niet in voetzoekers van geluk uitbarsten
Lees ook: Mailen met de kwaliteitsjournalisten van NRC Handelsblad
Lees ook: Fatsoenlijk NRC-volk laat zich wederom kennen als intolerante rancuneuze elite
Lees ook: NRC Handelsblad-morlaisme, om te kotsen terwijl de lijken nog warm zijn
