Het lijkt soms wel alsof alle heteroseksuele singles van lekker eten, The Sopranos en reizen houden. Iedereen die wel eens via een site als Lexa.nl, e-matching.nl of be2.nl op zoek is gegaan naar lust of liefde, weet hoe moeilijk het is om door de overdaad aan bomen het bos te zien. Op sommige sites word je ‘gematcht’ via een ‘wetenschappelijke persoonlijkheidstest’, maar bij de meeste sites moet je zelf zoeken. Dat zoeken doe je op kenmerken, zoals inkomen, filmgenrevoorkeur of drankinname. Het is juist dat zoeken op kenmerken dat volgens Amerikaanse marketingonderzoekers online daten tot een teleurstellende ervaring maakt. Mensen zijn namelijk experience goods, dingen die beoordeeld worden op de gevoelens die ze oproepen.
In het wetenschappelijke Journal of interactive marketing rapporteren de onderzoekers over hun studie naar online dating (PDF). Zoeken naar liefdespartners blijkt geen plezierige bezigheid en het merendeel van de deelnemers gaf aan liever een filmpje te kijken. Om de hypothese te toetsen dat dit gebrek aan plezier komt door het zoeken op kenmerken, werd de respondenten gevraagd om aan te geven naar welke kwaliteiten ze waardeerden in een kandidaat voor een date en in een huwelijkskandidaat. Hierop kwamen antwoorden als ‘goed gebouwd’, ‘begrijpt me’ en ‘grappig’. Deze antwoorden zijn vervolgens gecodeerd in twee categorieën: ‘doorzoekbare kenmerken’ (bijvoorbeeld ‘goed gebouwd’) en ‘ervaringskenmerken’ (bijvoorbeeld ‘grappig’). Het bleek dat de deelnemers significant vaker ervaringskenmerken noemden als gewaardeerde eigenschappen van date- en huwelijkskandidaten.
Moderne partnerkeuze
Wat moeten we nou maken van zulk onderzoek? Het grote aantal mensen dat op zoek is naar een partner is een symptoom van moderniteit. In traditionele tijden stond de partnerkeuze redelijk vast. Je trouwde met iemand uit het nabijgelegen dorp uit dezelfde klasse en kringen. Om het nog makkelijker te maken, speelden ouders hierbij een grote rol. Zij maakten hun afweging overigens ook vaak op basis van ‘doorzoekbare kenmerken’ als inkomen en achtergrond wanneer zij hun kroost uithuwelijkten.
Onder moderniteit zijn er twee dingen veranderd. Allereerst is de keuze toegenomen. We zijn mobieler geworden, zowel geografisch als in termen van klasse. Hierdoor ontmoeten we veel meer potentiële partners. Die overdaad aan keuze is gekmakend en we doen zo veel mogelijk om die keuze te reduceren. We hebben ons daarom bijvoorbeeld bepaalde lifestyles aangemeten en we zijn getraind die lifestyles te herkennen. Als jij van dezelfde DJ’s, boeken en tandpasta houdt als ik, dan is de kans groter dat we het met elkaar willen doen dan wanneer jij van hele andere smaken borrelnootjes houdt. Ten tweede is het idee ontstaan dat partnerkeuze om liefde moet draaien en niet om het aangaan van een financieel of sociaal succesvol partnerschap. Liefde is echter vluchtig. Liefde laat zich minder makkelijk operationaliseren dan een sociaal succesvol huwelijk. We zoeken iets dat we niet onder woorden kunnen brengen en we weten dat ook. Dat leidt tot grote onzekerheid. De ervaringskenmerken uit het onderzoek laten die vaagheid duidelijk zien.
In het onderzoek is een experiment uitgevoerd met een chatplatform, dat de auteurs de Virtual Date noemden. Op een virtuele date moeten mensen met elkaar in interactie en in interactie leer je elkaars ervaringskenmerken kennen, zo stellen de onderzoekers. Het bleek inderdaad dat de deelnemers aan het experiment positiever waren over mensen waarmee ze virtueel gedate hadden dan over mensen die ze alleen van hun profiel kenden. Eerst virtueel daten is zo een vorm van keuze- en onzekerheidsreductie. Zo’n virtuele omgeving waar onbekende singles elkaar rustig in hun alledaagse bestaan kunnen leren kennen voordat het tot een IRL date komt, bestaat overigens al. Zij heet Twitter.
Linda Duits is als universitair docent verbonden aan de afdeling communicatiewetenschappen van de UvA.
