Barack Obama gaat in de komende dagen veranderingen rond de spionagebevoegdheden van de NSA aankondigen. Nou ja hij deelt een doekje voor het bloeden uit, want echt iets wezenlijks veranderen is niet bespreekbaar. Een van de grootste veranderingen waar Obama mee wil komen is het gedeeltelijk opheffen van de apartheid die er bestaat tussen Europeanen en Amerikanen. Want sinds jaar en dag kunnen wij geen aanspraak maken op burgerrechten zoals ingezetenen van de Verenigde Staten dat wel kunnen. Een onderscheid dat wij in Europa eigenlijk niet kennen.
In de toekomst zou een deel van de bescherming van de persoonlijke levenssfeer, zoals die voor Amerikanen geldt, ook bij de NSA-spionagevoor ons gaan gelden. Dat onderscheid is natuurlijk al erg raar en een vorm van onacceptabele apartheid. Dit is nu de overwinning die de hele affaire lijkt op te leveren.
In de praktijk betekent dat alleen dat we op precies dezelfde manier worden bedonderd als de Amerikanen. Wat het spioneren op Amerikanen is niet de taak van de NSA, maar bleek toch te gebeuren. Dat dit zou gebeuren was precies wat CBP-voorzitter Jacob Kohnstamm krap een maand geleden in een interview met mij als probleem voorspelde.
Interview Jacob Kohnstamm over NSA-spionage from Brenno de Winter on Vimeo.
Een van de andere veranderingen is dat de gegevens van wie met wie belt niet meer meteen bij de NSA wordt opgeslagen, maar bij de internet- en telefonieproviders zelfs. Dat is precies zoals dat momenteel al gebeurt in Nederland bij de bewaarplicht verkeersgegevens. Daarna kan er naar hartenlust worden gevorderd net als in Nederland. Bij ons werden dit soort gegevens in 2012 bij het verantwoordelijke orgaan CIOT 2,7 miljoen keer bevraagd, blijkt uit het 2 pagina’s tellende jaarverslag.
In Europa is de bewaarplicht verkeersgegevens omstreden sinds het aankondigen van de plannen. In Duitsland, Roemenie, Bulgarije, Tsjechie, Cyprus en Ierland hebben constitutionele hoven en hogere rechtbanken deze opslag van gegevens als ongrondwettig bestempeld. Ook de advocaat-generaal van het Europese Justitieel Hof stelt in een zaak van Duitsland dat de huidige aanpak niet kan en moet worden aangepast.
De stap van Obama stuurt aan op het invoeren van zo’n bewaarplicht zonder een maatschappelijk debat. Een dergelijke maatregel was eerder in de Amerikaanse context niet denkbaar. Met dank aan de praktijken van de NSA is de invoering van deze bewaarplicht geen discussie of zoiets moet mogen, maar codificeren van de dagelijkse realiteit in uitgeklede vorm.
Maar de echte pijn zit hem in alles wat er niet verandert en stilzwijgend wordt genegeerd. De aanval van de NSA raakt de structuur, het wezen, van het internet. Want er wordt niets gezegd over het inbouwen van achterdeuren in verschillende software, het bouwen van een supercomputer met het oogmerk iedere versleuteling te slopen waardoor we uiteindelijk geen beveiligingsmechanismen over hebben. Al zeker vijf jaar zijn nagenoeg alle software en hardware te kraken en van kwaadaardige software te voorzien. Die acties gaan veel verder, grijpen dieper op ieders leven en ondermijnen een vrij internet van iedereen.
Ook lang staande tradities als het bespioneren van regeringsleiders, religieuze iconen, bedrijven en met een puur economisch motief worden dus niet aangepakt. Obama geeft dus niet meer dan een doekje voor het bloeden en zelfs daar wil de NSA niet aan.
