Premier Mark Rutte heeft in zijn jaren als staatssecretaris van Sociale Zaken (2002-2004) 300 miljoen euro aan Europees subsidiegeld dat was bestemd om de Nederlandse arbeidsmarkt op te krikken, ongebruikt teruggestuurd naar Brussel.
Dit blijkt uit het proefschrift ‘Gemakkelijk Geld’, waar Rob Krug (1948), een oud-topambtenaar bij het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, maandag op promoveerde aan de Radboud Universiteit. Krug was in 1999 als directeur mede-verantwoordelijk voor de juiste besteding van deze zogenaamde Europese ESF-gelden.
Met deze stimuleringsfondsen werd tussen 1994 en 1999 op grote schaal gefraudeerd met als gevolg dat opvolgende bewindslieden bij Sociale Zaken zó voorzichtig werden dat er daarna niets meer mogelijk was.
Ministers Vermeend (PvdA, 200o-2002) en De Geus (CDA, 2002-2007) en staatssecretaris Mark Rutte (VVD, 2002-2004) stelden alles in het werk om gesjoemel te voorkomen, maar deden dat met zoveel overgave dat er lange tijd bijna geen aanvraag meer werd gehonoreerd.
Het proefschrift biedt inzicht in de tragikomische nasleep van deze affaire, waarbij het erop lijkt dat we van stoutste jongetje van de klas veranderden in meest afwachtende subsidieaanvragers.
Over de bangelijke handelswijze van minister Vermeend schrijft Krug: ’Hij wil geen ongenoegen meer met de controleurs van de Commissie. Schade voor de aanvragers neemt hij op de koop toe, ook als de Nederlandse staat daarvoor opdraait.’ Vermeend reageert desgevraagd tegenover ThePostOnline: ’Ik ben in 2002 vertrokken, en weet niet wat er daarna nog is gebeurd.’
Ook de handelswijze van verantwoordelijk staatssecretaris Rutte wordt bekritiseerd. Rutte probeert de Europese subsidieruiven aan te bieden, maar krijgt de overvolle subsidietrog tijdens zijn regeerperiode niet leeggevreten.
Als gevolg van nieuwe ontmoedigende regels op het ministerie, opgesteld als gevolg van de fraude, kijkt Rutte zelfs aan tegen 850 miljoen die hij niet kwijt kan, onthult Krug. ’Staatssecrateris Rutte moet melden dat er weliswaar een stijging is van het aantal subsidieaanvragen, maar dat het worst case scenario, met een onderuitputting van € 850 miljoen, nog steeds actueel is. Over het UWV kan hij alleen melden dat dit naar verwachting in de loop van 2004 met een pilot zal starten. Niet echt een succesverhaal.’
Rutte’s lankmoedige aanpak leidt uiteindelijk zelfs tot ’een nieuw debacle’ bij het ESF-fonds, constateert de oud-ambtenaar. ’De regering zal uiteindelijk ruim € 300 miljoen van de subsidie (40 procent van de voor die jaren beschikbare middelen) ongebruikt terugsturen aan de Europese Commissie.’
Krug, die met een arbeidsconflict vertrekt bij het rechtsopvolger van ESF, lijkt met zijn dissertatie subtiel wraak te nemen op de afwachtende houding van de politici. De oud-ambtenaar constateert dat bijvoorbeeld dat er chaos ontstaat als een nieuw management zijn plaats en die van andere ontslagen collega’s inneemt. ‘Een aantal managers en medewerkers van het landelijk bureau vertrekt na korte tijd en de interim-directeur ontslaat een medewerker van het eerste uur op grond van de (later vals gebleken) beschuldiging van fraude met een leaseauto.’
In een reactie aan The PostOnline laat de verse promovendus weten dat Nederland ’geld heeft laten liggen’ in Brussel. ’Waar we in de periode 1994-1999 veelgebruiker waren, werden er in de de periode 2000-2004 nauwelijks meer aanvragen gehonoreerd.’ Of zoals hij zelf droogjes constateert in Gemakkelijk Geld: ’Het Europees Sociaal Fonds was één van de zeldzame beleidsterreinen waar – in elk geval tot 2005 – het geld niet op kon.’
In de periode 2000-2005 schat Krug het niet-gebruikte budget op 300 miljoen euro. Volgens een berekening van Krug moesten er als gevolg van het geblunder in de periode 1994-1999 ook nog eens extra kosten worden gemaakt. Per saldo is er daardoor nog eens 850 miljoen euro verkwist. Voeg daarbij een boete voor de fraude van enkele honderden miljoenen en je zit snel op een financieel gat van anderhalf miljard euro.
Zaterdag en maandag gaven NRC journalist Tom Jan Meeus en ThePostOnline columnist Roel Janssen commentaar op de bevindingen van Krug. Het journalistenduo was verantwoordelijk voor onthullingen over de ESF-fraude, waar in die jaren minister Ad Melkert verantwoordelijk voor was. Ze constateren dat de ESF een hete kwestie was, waar niemand zich mee mee wilde vereenzelvigen en tonen zich geschokt dat de kwestie over de dramatische afhandeling ‘onder de pet’ is gehouden.
