De tragische geschiedenis van een groep SNS-bankkinkels die Peter Stuyvesantje gingen spelen met een vastgoedportefeuille levert nog steeds smeuïge passages op. De ondergang van SNS is vaak beschreven, maar in het verse relaas van NRC’s Tom Kreling en Esther Rosenberg staan weer nieuwe zaken, anekdotes en quotes.
1. Bij SNS werkte een register-accountant die in 2002 onthulde dat Ahold de jaarcijfers opvrolijkte met side-letters. Deze man heette Matthijs Smit en wordt uitgelachen als hij bedenkingen uit over het financiële slachtafval bij Property Finance. ’Je hebt een Aholdsyndroom,’ bijt SNS-CEO Sjoerd van Keulen de boekhouder toe. Waarna de volgende dodelijke zin volgt: ’De directeur internal audit zou vanaf dan niet meer direct zijn baas waarschuwen voor verontrustende signalen.’
2. De adviseurs van J.P. Morgan – de zakenbank die SNS adviseert om de rommelhypotheken van ABN Amro over te nemen (’excellent fit’) – lachen het bestuur in elkaars gezelschap uit dat ze die bak steengruis hebben ingelijfd. ’De bankiers van J.P. Morgan menen dat SNS Reaal te veel voor de vastgoedbank heeft betaald. Dat zeggen ze niet tegen de bestuurders. Ze maken er onderling wel grappen over.’
3.Topman Sjoerd van Keulen onderhandelde ten tijde van de beursgang van SNS met stijve Britse krijtstrepen op een moment dat zijn hoofd de aanblik bood van Elephant Man. ’Hij moet de avond (hij is allergisch voor week en schaaldieren) ervoor iets verkeerds gegeten hebben. Toch gaat hij naar de belangrijke presentatie. Als de bijeenkomst is afgelopen ziet hij in de spiegel op het toilet dat zijn hele gezicht is opgezwollen. Hij had er niets van gemerkt. Ook aan de gezichten van zijn Britse gesprekspartners kon hij niet aflezen dat zijn gezicht tamelijk vervormd was. Die hadden hem met uitgestreken gezichten aangekeken en af en toe beschaafd ‘oh really’ gezegd.’
4. Bij SNS was het Animal Farm. Het ene varken was iets meer gelijk dan het andere varken. ’In het vastgoed bestaat een oude en ongeschreven hiërarchie. De handelaren in onroerend goed staan onderaan. Het stelt niet zoveel voor, panden kopen en die met winst doorverkopen. Dat is wat ontwikkelaars van onroerend goed over hen zeggen. Zij zelf maken echt iets, ze laten iets tastbaars achter. En dan zijn er nog de beleggers. Die hebben het gemaakt. Zij handelen niet en ze bouwen niet, ze steken hun geld in kant-en-klaar onroerend goed en verdienen aan bijvoorbeeld de huurinkomsten. Het is een vorm van rentenieren.’
5. De Antilliaanse Ference Lamp, oud- SNS-bestuuder, heeft het meest exotische cv bij SNS. ’Ference Keie Vardique Lamp is geboren op Curaçao. Hij heeft een Nederlandse moeder en een Antilliaanse vader, die minister van Onderwijs was. Zijn oma woont in Groningen. Op zijn achttiende moedigen zijn ouders hem aan het eiland te verlaten om te gaan studeren. Het wordt bedrijfskunde aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam.’
De Antilliaan werkt, voordat hij bij SNS aanmeert, bij Lehman Brothers, de bank die SNS naar de beurs brengt. Daar kreeg de Lehmaniaan al inzicht in de beursgangstrategie en constateert hij al dat de latere overname van een rotte vastgoedpoot van ABN Amro daar niet echt in past. ’De aankoop van een vastgoedbank is nu eenmaal niet wat SNS Reaal de aandeelhouders bij de beursgang heeft voorgehouden. De beleggers worden zo misleid, Ference Lamp had toen al de boeken van Bouwfonds (het latere Property) ingezien. Hij zag wat voor risico’s de bank en verzekeraar met de overname loopt.’ Paar alinea’s later: ‘Vier jaar later zal Lamp namens SNS Reaal in een vertrouwelijke evaluatie stellen dat beleggers bij de beursgang wellicht niet echt zijn misleid, maar dat een overname van een vastgoedbank ook zeker niet voor de hand lag.’
7. De vastgoedboys van SNS keken neer op de couponknippers bij de spaarafdeling. Het hoofdkantoor van de stenenschuifafdeling in Hoevelaken wordt vergeleken met het optrekje met een bepaalde Franse vorst die het nogal hoog in z’n bol had. ’Het lijkt pand op een kasteeltje, met de plafondschilderingen, de wandversieringen en de schouwen uit de zeventiende en achttiende eeuw, maar het werd pas in 1927 gebouwd. Versailles, zoals het binnen Bouwfonds heet, past goed bij de activiteiten. Een nieuwbouw kasteel van waaruit hij financieringen verstrekt aan ondernemers die het ontwikkelen van een gebouw vaak zien als het oprichten van een eigen standbeeld.’ Financieringen die uiteindelijk meer op zijn plaats zijn in een gokhal dan dit nouveaurichpaleis. ’Een risicomanager ging het eens bijhouden in de vier maanden voorafgaand aan april 2008. Hij turfde. In deze periode keurde de kredietcommissie 62 aanvragen goed. Bij meer dan de helft werden de eigen goedkeuringseisen overschreden. Het betrof 25 Nederlandse en 11 internationale financieringen.’
8. Bij Properity Finance, de vastgoedtak die SNS later naar de afgrond stuwde, werkte allemaal mannetjes en machootje. Die bestelden champagne op kosten van de zaak, en gaven feestjes met de creditkaart van SNS. In Monaco werd gefeest in Jimmy’Z. Afspraken werden er gemaakt in sterrenrestaurant Ciel Bleu of ’t Schulten Hues in Zutphen. De directie rijdt in een Audi of een BMW 5 serie. Het grote graaien houdt jaren aan. ’Enkelen hebben een creditcard van de zaak. Ze kennen soms een opzegtermijn van vier maanden, wat voor een externe medewerker die per uur wordt betaal niet gebruikelijk is. Reisuren worden als werkuren gedeclareerd. Smit merkt op dat de autorisatie van facturen niet altijd duidelijk is en dat medewerkers die vlak bij Leusden wonen of kantoor houden, op maandag en vrijdag ‘een veelvoud van de normaal te achten reisafstand’ declareren.’
Eén adviseur kan zonder veel moeite een miljoen mee naar huis nemen. ’Het contract van interim-manager en oud-bankier Hans Advocaat, die 325 euro per uur verdient, blijkt later met de hand te zijn aangepast: een maximum van acht te declareren uren per dag wordt veranderd in een minimum van 160 per maand te declareren uren. Hij brengt het bedrijf van december 2009 tot en met oktober 2010 672.390 euro in rekening, inclusief reis- en verblijfkosten. Hij verdient bij de vastgoedbank uiteindelijk meer dan een miljoen euro.’
9. Goed, directeur Marius Menkveld rijdt in een keurige Citroën C6 en is zó zuinig dat hij New Yorks restaurantpersoneel choqueert door alle financiële fatsoensnormen te overtreden. ’Hij reed veel het land door, om in de kantoren te controleren wat er zich afspeelde. Dat vindt niet iedereen altijd even leuk. Staat hij ineens achter je. Even kijken hoe het staat met dat memo waar hij om had gevraagd. Is het nog niet af, dan kan hij driftig uitvallen. Hij is ongeduldig en soms wat onaangepast. Dan geeft hij te weinig fooi in een restaurant in New York, waardoor een vertwijfelde ober denkt dat er iets mis is met het eten en de kok erbij roept.’
10. Oud-baas Sjoerd van Keulen was een hippie die in het kapitalisme was terechtgekomen. Van Keulen had lak aan autoriteiten, maar vergat een regel uit het grote kapitalistenboek: wees niet te eigenwijs, want de markt wint altijd. Hoe we dit weten? Bij zijn afscheid, dat hij vierde in het Cobra Museum in Amstelveen, werd hij geraakt door de schilderijen van Cobra. ’Worsteling en ontworsteling. Woest en provocerend, weg van alle normen en afspraken. Ongelooflijk wauw.’ Maar ja, ongelofelijk wauw werd ongelofelijk auw. Misschien had Van Keulen gewoon zanger moeten blijven van The Free Ltd. Bij zijn afscheid wist de voormalige Maagdenhuisbezetter zijn personeel voor het eerst pas echt te raken. ’Hij heeft al een paar jaar niet meer gezongen, maar hij kan nu moeilijk nee zeggen. Na een paar zinnen is zijn stem al opgewarmd. Zelfs genodigden die hem niet hoog achten, zijn diep onder de indruk van zijn stem.’
