Beste BN’ers, laat ik gelijk met de deur in huis vallen: ik heb een ontzettende hekel aan het genre “open brieven”. Het feit dat ik mij nu middels dit non-genre tot u wendt, geeft al wel aan hoe hoog de geestelijke nood bij ondergetekende is. Momenteel kan ik niets anders bedenken om u allen aan te spreken, dus het zij zo.
Beste BN’ers, gaat u zich vanavond op het ‘Sta op tegen kanker’ AVRO-gala weer lekker vermaken? Lekker na afloop bier drinken en elkaar op de schouders kloppen? Na de afschmink nog even wat coke, vreemdgaan en doorzuipen, we weten allemaal hoe het gaat. U en ik, de Hilversumse mores van de Gooische matras, we kennen ze, laten we daar dus niet al te moeilijk over doen. Deelnemen aan een liveshow, voor de zoemende camera’s en onder hete studiolampen, het is ook geen makkie.
U wilt morgen natuurlijk liever niet zeggen dat u, op kosten van de publieke omroep, na afloop van uw gala tegen kanker een “feestje heeft gevierd”, maar we weten natuurlijk allemaal hoe gala’s doorgaans eindigen. Zeker het soort gala’s waar de lange tenen en grote ego’s van televisiemakend Nederland zich plachten te verzamelen.
En morgenochtend, als u gretig de kijkcijfers opzoekt, gaat u zich dan nog even extra bewonderen in de spiegel? Het is tenslotte niet niks, zo’n gemiddelde één miljoen kijkers naar de buis trekken voor zo’n goed doel. Daar draagt u toch maar weer mooi uw steentje aan bij.
Dankzij u had het KWF weer maar dan 40.000 extra donateurs binnen, dankzij u kan er nog meer worden onderzocht en dankzij u blijft de managementlaag van het KWF ook de komende jaren flink boven modaal verdienen.
Ik mag haast wel zeggen: chapeau! Het is tenslotte crisis en ook de directieleden en het management van het KWF hebben hypotheken en kinderen. Om over de vaste lasten van de machthebbers binnen de publieke omroep nog maar te zwijgen.
Terwijl mensen die een maandje hun snor laten staan al roepen dat ze “strijd” leveren tegen kanker (LOL), gaat u uw BN’erschap aanwenden om tenminste écht wat tegen kanker te doen. Overdag in een musical spelen en ‘s avonds (geheel belangeloos!) een gala in elkaar draaien: over strijd gesproken. De Nederlandse kankerpatiënten mogen de handjes wel in elkaar knijpen met zulke strijdmakkers.
Wat ik alijd wel erg mis op uw gala’s zijn de kankerpatiënten zelf. De mensen waarmee u zich zo heeft verbonden, kennelijk, zij die waarschijnlijk nooit meer kunnen profiteren van al die nieuwe onderzoeken maar in elk geval sterven met de gedachten dat hun nageslacht wellicht wél van wetenschappelijk onderzoek profiteert. Maar waar zijn ze toch? Zien die kankerpatiënten er soms niet gelikt en glamour genoeg uit voor een avondvullend televisieprogramma? Stralen ze wellicht te weinig positiviteit uit? Zijn ze niet constructief genoeg? Is het heus zo’n obstakel, zo’n slangetje in de neus en zo’n kaal kinderhoofdje waarop de kloppende blauwe aders des doods zo goed zichtbaar zijn?
Kanker is “topsport” toch? Ja maarja, bij topsporters verwacht je nou eenmaal weldoorvoede, gestaalde lichamen. Een krachtig fysiek voorkomen, geel rubber bandje om de pols, afgetrainde torso’s, barstend van levenslust en, vooral dat, een positieve uitstraling met mogelijkheden voor een glorieuze toekomst. Glimlachende breedbeeldgebitten, onder dassen en jassen van een sponsormerk.
Een beetje zoals u er zelf uitziet op zo’n gala. Opgedoft, weldoorvoed, met extra blanke restjes welvaartsreuzel. Lekker afgeroomde blozende bolle wangetjes babyvet. Precies zoals het dwaze volk u graag ziet. Geen ellende, geen leed, geen negativiteit. Van sterfelijkheid of breekbaarheid geen sprake. Het is televisie, the show must go on! Nogmaals, vertelt u mij niets over de Hilversume mores. Of het nou televisie is of radio (ook van de Avro), kritiek en negativiteit is doorgaans de spreekwoordelijke woekertumor op de alvleesklier. Als chemo over ‘t carnicoom worden de cynici en dwarsliggers om het hardst bestreden. Dat geeft alleen maar een onveilig gevoel bij de kijker. Net als de realiteit van kanker.
Sunny side up mensen! Sunny side up! Maestro! Licht, geluid, doek, applaus! There’s no business like showbusiness.
Terwijl u daar op uw podium staat of de showtrap afdaalt, het applaus van ‘t murw geslagen klapvee dankbaar in ontvangst neemt (niet voor uzelf natuurlijk, u bent beslist geen narcist, maar voor al die kankerpatiënten!) gaat het lijden van de kankerpatiënt gewoon verder. Zonder showverlichting, glitterpak of autocue crepeert kankerlijdend Nederland gewoon verder. BN’er-gala of niet, voor de kankerdood bestaat geen enkel decorum.
Een vrouw van 37, tevens haar netto gewicht, kotst, terwijl u oh zo spontaan een willekeurige Nederlander aan de lijn heeft in uw clichématige maar olijke telefoonpanel, haar chemo weer uit. Niet in de toiletpot, zelfs niet op de grond, maar over haar eigen lichaam. Ze is te zwak om haar hoofd te bewegen en het is niet zelden aan ingrijpen van de verpleging, verpleging die nog geen fractie verdient van wat u jaarlijks binnensleept dankzij een kankergala hier en een Glazen Huis voor het van honger stervend werelddeel daar, te danken dat die vrouw niet in haar eigen kots stikt. Kots overigens die zo giftig is dat een speciaal team het moet opruimen om het daarna af te voeren naar een gespecialiseerd verwerkingsbedrijf.
Een kind van 7 kijkt naar uw gala maar hoort niets. De televisie staat namelijk buiten de plastic tent waar dat kind nu alweer een lange tijd in leeft. Voor zijn beenmergtransplantatie is hij bijzonder vatbaar voor zo’n beetje elke bacil dus alle contact met de buitenwereld, geïnfecteerde lucht tenslotte, moet zoveel mogelijk worden voorkomen. Zelfs zijn eigen ouders, wanhopig en aan het einde van hun geestelijke veerkracht, kunnen hem niet vastpakken en troosten. Ze weten ook niet hoe ze hem moeten troosten want hoe leg je aan een kind van zeven het oneerlijke bestaan van de sterfelijke en kwetsbare mens uit? Hoe vertel je aan een kind van zeven dat hij voor zijn achtste moet sterven en nooit profvoetballer zal worden, terwijl de BN’ers op televisie het jaar in jaar uit in hun schoot geworpen lijken te krijgen?
Een man van 57, al vanaf zijn 16e zware roker, kijkt ook naar jullie. Hij vind van alles van jullie gewiekste narcistenparade op de vaderlandse beeldbuis maar hij kan helaas niets zeggen. Hij kan niet meer praten sinds zijn onderkaak en een gedeelte van zijn bovenkaak zijn verwijderd omdat die onderkaak langzaam maar zeker werd opgevreten door een kwaadaardige tumor. Overigens bleek dat later onnodig, want recent nog werden kwaadaardige kankercellen in zijn lymfeklieren ontdekt.
Terwijl hij naar jullie kijkt, denkt hij aan een parade ijdele veelverdieners, aan dwaze entertainers, aan moraliserende cabaretiers en pratende soaphoofden die allemaal een mening over kanker hebben, een voor de hand liggende pathetische mening, en aan zijn eigen naderende einde. Hij vraagt zich eigenlijk vooral af of het niet beter was geweest als ze zijn onderkaak hadden gespaard. Dan is hij tenminste niet onophoudelijk kwijlend gestorven zonder in woorden nog afscheid te kunnen nemen van zijn geliefden.
De 51-jarige vrouw met alvleesklierkanker gaat sowieso helemaal niets van jullie gala zien. Ze wil wel maar de enige manier om tenminste een beetje van haar pijn te bestrijden is door voorover gebukt te blijven zitten. Zelfs de morfine lijkt niet meer te werken en ze vraagt zich af, terwijl ze noodgedwongen naar haar eigen knokige knieën staart, of euthanasie een bespreekbare optie zou zijn.
(Zou daar geen leuke televisie mee te maken zijn trouwens? Het Grote Avrotros Euthanasiegala? En dat julie dan alle deelnemers van Boer Zoekt Vrouw tot nu toe uitnodigen, inclusief iedereen die ooit heeft getwitterd over Boer Zoekt Vrouw? Ideetje hoor…)
De alvleeslierkankerpatiënte vreest van niet: haar arts heeft haar al verteld dat zoiets niet zo gemakkelijk gaat in Nederland waar degenen die zeggen veel van het leven te houden en de humaniteit graag voorop plaatsen er doorgaans zoveel mogelijk voor zorgen dat uitzichtloos lijden ook uitzichtloos blijft. En hij als arts niet de behoefte heeft in de gevangenis terecht te komen voor de misdaad van het verzachten van iemands leed. Maarja, de rest van haar leven, nog hooguit enkele maanden, voorover gebogen zittend in een zinloze strijd tegen een geheel nieuwe dimensie van voorheen onvoorstelbare pijn lijkt haar ook geen optie. Wat jij Kim Lian? Jij nog wat toe te voegen, Frits Sissing?
Terwijl jullie, in jullie kekke kostuums, met die zelfingenomen lachjes en die hoofden die glimmen van trots en zelfrespect voor de goede werken van al die zielige kankerpatienten, aankondigden weer zoveel en zoveel duizend euro binnen te hebben gehaald, blaast een jongeman van net geen 20 zijn laatste adem uit.
Of blaast…het is meer een soort van rochelend ontsnappen van lucht. Van blazen is geen sprake, want nadat de metastase van de borstvliestumor zijn ruggenmerg zo heeft aangetast dat hij niet meer kan lopen, wordt nu ook zijn middenrif langzaam weggevreten, een letterlijk adembenemend gevoel.
Terwijl jullie je straks afschminken, de adrenaline van de spotlightroem uit jullie lichaam wegzuipen en elkaar nog maar eens op de schouder slaan, raakt deze jongen in coma, nadat hij eerst nog verward en in paniek heeft geschreeuwd. Een delirium, het resultaat van een net iets te lage dosering morfine.
Hij overlijdt vanavond in de armen van zijn moeder en ziet er op dat moment uit als een met vel omspannen geraamte, oogkassen met kleine knikkers als ogen, een kaal hoofd en de grimas van een 90-jarige.
Nee, dat hoeft u allemaal niet te zien. U bent dan ook veel te druk met uzelf bezig. Onder het motto van “de ander” was het “zelf” weer eens de ster van de avond. Zoals gewoonlijk.
Wat dat betreft hebben we in BN’er Nederland toch maar mooi voldoende draagvlak gecreeërd voor “de ander” opdat het eeuwig naar goedkeuring hunkerende ‘zelf’ kan worden bevredigd. Zolang het maar voor een goed doel is, nietwaar? Wie kritiek heeft is cynisch. En dat mag niet van Eric Corton, cynisch zijn. Gewoon met z’n allen hossen op een koud plein in Leeuwarden en vanvond weer 20 euro overmaken op de rekening van het KWF. Dat is pas verschil maken.
Over cynisme gesproken: wist u al dat schrijver Kluun, de man die vreemdging terwijl zijn eigen vrouw thuis haar chemo lag uit te kosten en daarover een boek schreef om daarmee zichzelf vorstelijk te kunnen verrijken, vanavond ook in het telefoonteam zit? Wat kan het leven toch een feest van ironie zijn. Daar kan geen cliniclown tegenop.
Maar, u wilt het ook helemaal niet zien, want de kanker die u voor ogen hebt is niet de kanker die al zoveel families uit elkaar heeft gerukt, zo intens veel verdriet heeft gebracht en zo verschrikkelijk veel leed heeft veroorzaakt dat je gerust mag spreken van verwoeste generaties. De kanker die u voor ogen heeft is niet een oorlog tegen de menselijkheid die waarschijnlijk nooit zal worden overwonnen. De kanker die u voor ogen hebt is er één waarin “topsport” wordt bedreven, waarin “positief denken” helpt en “veel vechtlust hebben” een serieus magisch medicijn is.
De kanker die u voor ogen hebt is een kanker vol glitter en glamour, vol roze stofzuigers en brave maar dwaze Nederlanders die gedwee hun polsbandjes dragen of hun pink ribbons opspelden in de achterlijke veronderstelling dat “awareness” ook daadwerkelijk iets verandert aan het leed dat kanker heet.
De kanker die u voor ogen hebt is een kanker waarmee mensen zich ludiek kunnen vermaken door hun snor te laten staan en op elkaar kunnen klauteren om zichzelf nog net ietsjes meer te verheffen dan de ander.
De kanker die u voor ogen hebt is een kanker waarin gala na gala, prijs na prijs, BN’er na BN’er en verschillige betrokkenheid na verschillige betrokkenheid, daadwerkelijk onderdeel worden van een ziekte die zoveel leed veroorzaakt, zo gevaarlijk is, zoveel jonge en oude mensen ruw uit het leven wegrukt, dat elke vorm van entertainment een gruwelijke en weerzinwekkende verstoring van de realiteit veroorzaakt. Een realiteit die zwijgend wordt gadegeslagen door leeghoofdige zombies in de cocon van hun loze eensgezinsbestaan.
Uw waardeloze kitsch, een goedkoop plastic prul voor de kijkcijfers, die wordt verkocht onder de camouflage van “goed doel” waardoor alle kritische stemmen meteen verstommen, is geen medicijn maar een middel dat nog erger is dan de kwaal.
Vorig jaar twitterde ik (nog): “Er komt een dag dat mensen niet opstaan tegen kanker maar tegen gratuite gala’s met BN’ers”.
En als ik de reacties en recensies van het kankergala 2013 zo teruglees, zou het wel eens zo kunnen zijn dat deze dag binnenkort aanbreekt. Een zegen, lijkt mij zo. Elk volk heeft tenslotte gewoon recht op confronterend realisme. Voor elk volk breekt het moment aan waarop men het zat is om avond aan avond een ‘sunny side up’-propagandawaarheid gepresenteerd te krijgen. Een propagandawaarheid die inmiddels zo ver weg staat van de realiteit dat het onmogelijk is geworden nog langer een gemiddelde der ratio te vinden.
Die zelfgenoegzame BN’ers die voortdurend zeggen het zo goed voor te hebben met al die minder bedeelden, kansarmen, hongerigen, zwakken en zieken zijn inmiddels zo talrijk en zo alomtegenwoordig dat men zich haast mag afvragen of ze zelf inmiddels geen ziekte zijn.
Een goedaardige, maar niet te stuiten uitzaaiende ziekte. Een ziekte van deze tijd.
Sta op tegen kanker, Avrotros, Ned 1, 21:30 uur.
Dit is een bewerkte versie van een column die ik vorig jaar schreef na uitending van het ‘Sta op tegen kanker’-gala. Aangezien dit gala kennelijk traditie is geworden, is dit ook het geval met de publicatie van deze column. Alstublieft. En groetjes aan de geschokte communicatiemeisjes van voorheen de Avro.
