Bij twijfel over wie het hebben uitgevonden, schiet je vaak raak als je de Romeinen aanwijst. Voor moderne wapensystemen vervang je Romeinen door Duitsers. Wat inderdaad van toepassing is op de munitietechniek om forse projectielen toch met een licht, handzaam wapen vanuit de schouder te verschieten zonder deze te ontwrichten. In 1944 noemde men het bij Rheinmetall-Borsig Hoch-und-Niederdruck techniek. Daar niet het Duits, maar het Engels de dominerende voertaal werd in na-oorlogse milpraat, hebben we het nu over high-low pressure aandrijftechnieken. Wat men in Amerika vanaf 1951 gebruikte voor de ontwikkeling van wat uiteindelijk in 1961 de M79 werd. Een enkelschots 40 mm granaatlanceerder. De 40 x 46 mm ‘high-low’ munitie hiervan is nog steeds een lat waar nieuwe ontwikkelingen zich langs meten.
Werking granaatlanceerder
Als je bij het afvuren van een kogel van een paar gram al een goed voelbare terugstoot krijgt in een vuurwapen, zullen de reactiekrachten wanneer je een projectiel van circa 300 gram verschiet (typisch voor de 40 mm munitie) navenant zwaarder zijn. Om dergelijke reactiekrachten te beperken, ontwikkelden de Duitsers een tweefasen aandrijfsysteem. Vertaald naar de ontwikkelde M79 40 mm munitie: bij de ontsteking van de aandrijflading in de huls van de granaat wordt de in een fractie van een seconde opgebouwde hoge druk vanuit een hoogdrukverbrandingskamer achterin de huls door gaten naar een tweede lagedrukverbrandingskamer gebracht van waaruit de relatief traag opbouwende druk het projectiel verder de loop uitduwt. De hoge piekdruk beperkt zich tot achterin de huls. De lage druk werkt langer door en bouwt geleidelijk snelheid op voor het projectiel. Gezien de wijze van drukopbouw hoeven alleen de hulsbodem en de hulskamer van de loop zeer drukbestendig te zijn. Zo kunnen het wapen en de hulzen licht blijven. De gefaseerde aandrijfkrachten verminderen daarnaast de algehele terugstoot van het wapen. Nadeel is dat de techniek minder geschikt is voor munitie met een zeer hoge aanvangsnelheid (Vo).
HEDP 40 mm granaat (foto: wiki, upload van 8thStar)
Dergelijke high-low munitietechniek staat aan de basis van de meeste, inmiddels brede 20-40 mm klasse van granaatlanceerders. Waar drie families van bestaan. Aparte, losse ‘schouder’ granaatlanceerders zoals de ‘oer’ M79, en opzet-granaatlanceerders die aan een geweer of karabijn worden bevestigd. Na de introductie van de M79 werden ook bandgevoede automatische granaatlanceerders ontwikkeld. Ontwikkeling hiervan vond vrijwel gelijktijdig plaats, maar werd aanvankelijk vooral toegepast in helikopters. Ook hierin trapte de US af. Operationeel uiteraard in Vietnam.
Na torensystemen voor onder andere de UH-1 Huey, werden dergelijke wapens op riviervaartuigen gemonteerd. De Mk 18, voor low-velocity 40 x 46 munitie, ging op een korte driepoot aan land om Charlie’s heart&mind te winnen. Wat inmiddels met een nog breder scala aan granaattypen kan gebeuren. De meest gebruikte zijn HEDP (High-Explosive Dual Purpose): een circa 50 mm (soms 70 mm) pantserdoorborende ‘holle lading’ (HEAT) met secundaire scherfwerking dat in een straal van zo’n vijf meter rond het springpunt dodelijk kan zijn.
Daar automatische lanceerders meer terugslag kunnen incasseren dan soldatenschouders, en een groter schootsbereik wenselijk werd geacht, werd er krachtigere 40 x 53 mm munitie ontwikkeld. De GI’s op de grond konden dit vanaf 1968 met de Mk 19 granaatlanceerder verschieten. Dit automatische systeem op driepoot of voertuigaffuit werd na de Vietnamcarrière door veel landen aangeschaft. Of werd nagetekend. Zoals door de Russen, die niet echt hoefden te spieken daar zij al voor WOII aan dergelijke wapens werkten. Sterker nog, ze mogen zich de uitvinder noemen.
Onderstaand een aantal representatieve systemen.
Springfield Armory M79 (1961)
Enkelschots opzet-wapen. In GI-speak thumper, blooper, chunker of clunker. Lengte/looplengte: 73.1/ 35.7 cm. Gewicht leeg: 2.7 kilo. Kaliber: 40 x 46 mm. Vuursnelheid: circa 6 spm. Schootsbereik (puntdoel-dekkingsvuur): 200-400 meter.
(foto: world.guns.ru, waar meer)
AAI Corporation M203 (1969)
Data huidige M203 (Colt). Enkelschots opzet-wapen. Met hulpkit ook los te gebruiken. Lengte/looplengte: 30.5/ 22.9 cm. Gewicht leeg: 1.13 kilo. Kaliber: 40 x 46 mm. Vuursnelheid: 6 spm. Schootsbereik: 150-300 meter.
(foto:Colt M4/M203)
Heckler&Koch GLM/AG series (2004)
Data GLM. Enkelschots opzet-wapen. Met hulpkit ook los te gebruiken. Gewicht leeg: 1.5 kilo. Lengte/looplengte: 28.5/ 21.5 cm. Kaliber: 40 x 46 mm. Vuursnelheid: 6 spm. Schootsbereik: 150-300/400 meter afhankelijk van (loop)versie. Ook in gebruik bij Nederland.
(foto HK, GLM onder HK416)
KBP Design Bureau AGS-30 (1970)
30 mm bandgevoede automatische granaatlanceerder. Gewicht: ‘kaal’ 16.5 kilo. Kaliber: 30 x 29 mm. Vuursnelheid: 400 spm. Schootsbereik: circa 2100 meter.
(foto: KBP)
Naval Ordnance Center Mk 19 (1968)
Data van huidige Mk 19 Mod.3. Bij General Dynamics de opvolgende Mk 47. 40 mm bandgevoede automatische granaatlanceerder (Mk 47 met laser-optronics en vuurleidingscomputer -geschikt voor programmeerbare munitie, wat de trend is). Gewicht: 35 kilo plus 20 kilo voor standaard affuit. Kaliber: 40 x 53 mm. Vuursnelheid: circa 300-400 spm. Schootsbereik: 1500-2000 meter.
(foto: wiki-US Gov)
(Titelfoto: Milkor M-32 40 mm MGL, via wiki, USMC Gunnery Sgt. Mark)
