De kleine Sidewinder is aardig op weg om de .50 onder de geleide raketten te worden. De raket krijgt net als de Ma Deuce wellicht een levensverwachting van meer dan honderd jaar. Wat opvallend lang is voor iets dat het moet hebben van chips&bits. De nieuwste versie is de Laser Guided Sidewinder (LaGS) tegen gronddoelen. Daar werden ze al eerder naartoe gestuurd. Of vanaf gelanceerd.
Het begon operationeel voor de Sidewinder in 1956 als AIM-9B. Een infraroodgeleide lucht-lucht raket voor korte afstanden. De eerste massageproduceerde in zijn soort. Weliswaar met steeds verbeterde sub-versies waren de Bs aanvankelijk alleen in staat om overdag ‘recht’ van achteren hete jetuitlaten in de smiezen te krijgen, waarbij zon, grond- of waterreflecties vrij makkelijk afleidde. Na de 9B serie werd deze zelfgeleidende raket steeds alziender en minder snel afgeleid. Of misleid door tegenmaatregelen zoals flares. In de ontwikkelingen was de introductie van de AIM-9L ‘niner lima’ in 1976 een belangrijke mijlpaal. De eerste Sidewinder die (beperkt) tegen naderende doelen kon worden gebruikt. Waarmee het de term all-aspect op zijn CV bijschreef.
Alfabetisch evoluerend in stappen van soms compleet nieuwe versies en soms geupgrade oudere series is de AIM-9X Block II het huidige productiemodel dat sinds 2003 (Block I) operationeel in gebruik is. Ondanks de uiteindelijk gestaakte ontwikkeling van de 9R versie die met een electro-optische geleiding doelen kon vinden en volgen, is de AIM-9X nog steeds een IR geleide raket. Als imaging infrared telg (IIR), wel een met meer voorstellingsvermogen. Als all-aspect lucht-lucht raket met een blikveld van 90 graden kan de 9X met ‘kijkhulp’ (helmet cue) van de vlieger desnoods 180+ graden omdraaien. Het is de daarnaast de eerste Sidewinder met ‘thrust vectoring control’ (TVC) in plaats van vinbesturing (met vier roterend stabiliserende ‘rollerons -een vroege noodoplossing die bleef). De eerste Sidewinder ook met een inwendig koelsysteem voor de IR sensoren. Eerdere series werden met containers voor bijvoorbeeld vloeibare stikstof vanuit de lanceerslee gekoeld.
AIM-9D (onder) en 9C (boven) aan een F-8 Crusader in 1965 (foto: wiki-US Navy)
Familieneuzen (foto: wiki-compilatie, o.a. te vinden bij de Zuid-Afrikaanse AIM-9 ‘lug-tot-lug missiel’ pagina)
Naast de 9X zijn de uiterlijk sterk gelijkende 9M en 9L all-aspect series wereldwijd ook nog in gebruikt (NL).
Achtervolgd door een 9B, met een motorbrandtijd van 2.2 sec voor een Vmax van Mach 1.7, hoefde je ‘maar’ een kilometer of 4-5 al manoeuvrerend buiten de gevoelige blik van de nabij-ontsteker te blijven. Met de L/M/X series en hun oplopende zijdelingse en vooruitziende blikken is er aanzienlijk meer reden voor nervositeit. Afhankelijk van de aanvlieghoek van de aim-nine bezitter, hoogte en snelheid, tot op een afstand van zo’n 30 kilometer. Dit, dankzij een langer voortstuwende raket met een hogere Vmax van Mach 2.7. Met de ‘lock-on after launch’ capaciteit van de 9X kan middels een eigen datalink de Sidewinder eventueel vanuit andere vliegtuigen worden aangestuurd (Link 16). Wat het nog meer een all-aspect raket maakt.
Tot de 9X stabiel met rollerons (foto: wiki, waar uploader Muraer het mechanisme toelicht)
AIM-9X (foto: Raytheon)
Met de 9C versie werd een eerste afslag genomen. Ontwikkeld voor de Amerikaanse marine moest deze Sidewinder met semi-active radargeleiding een all-weather raket voor marinejagers worden. Ingevoerd vanaf 1965 en onder F-8 Crusaders richting Vietnam gestuurd, bleek deze radartechniek nog niet volwassen genoeg om zo klein behuisd effectief te zijn. Productie van de 9C werd in 1967 gestaakt na circa duizend exemplaren.
Vele 9C raketten kregen nadien omgebouwd tot AGM-122 Sidearm een nieuw leven als eenvoudige anti-radar raket tegen gronddoelen. Er werden er tussen 1986 en 1990 zo’n zevenhonderd voor Amerikaans gebruik aangepast tot AGM-122. Minder capabel en met een aanzienlijk korter bereik (± 16 km) dan bijvoorbeeld de AGM-88 Harm (bereik: 100+ km) worden ze mogelijk nog achter de hand gehouden voor zelfverdediging tegen oudere systemen zoals de radar van de ZSU-23/4. Nieuwe levens of capaciteiten zijn echter niet uitgesloten. Van de ZSU ook niet trouwens.
Daar waar de .50 in kaliber 12,7 mm zowel van binnen als van buiten grotendeels zichzelf is gebleven, en vrijwel direct vanaf het land, vanuit de lucht of op zee in alle richtingen ging schieten, ondergaat de Sidewinder een tragere evolutie om tegen alles en iedereen vanuit elke richting alle kanten op te gaan. Waarbij alleen het gewicht van circa 85 kilo en de rompdiameter van 12,7 cm hetzelfde blijven.
Volgende week meer Sidewinderfamilie. Zo u niet kunt wachten, is hier vast de zeevarende telg. Wel een beetje een bastaard.
AIM-9X
Titelfoto: AIM-9X bij testvlucht onder een F-15C in 2002 (foto: wiki-USAF Sgt. Michael Ammons)
