“Jeruzalem moet blijven”. Achter de ramen van de piepkleine, verwaarloosde huizen in de Amsterdamse Watergraafsmeer hangen posters. Ik ben op weg naar het Willem Dreeshuis, het middelpunt van het wijkje Jeruzalem, en misschien wel het beroemdste bejaardentehuis van Nederland. Als de VARA, vooruit, nog één keer dan, op 1 mei live de Internationale ten gehore wilde brengen, of Het Parool wanhopig op zoek was naar échte PvdA-aanhangers, bood het Willem Dreeshuis altijd soelaas, nog geopend door de ouwe Drees zelf. Om in aanmerking te komen voor een plekje moest je van ‘democratisch-socialistische’ huize zijn en minstens lid van de PvdA, de VARA, de NVV (vakbond) en natuurlijk lezer van het Vrije Volk. Het tehuis, geopend in 1957, was voor die tijd buitengewoon modern en ruim. Generaties Amsterdammers hebben er tot volle tevredenheid gewoond. “Dit is geen tehuis voor ouden van dagen meer (…) dit is gewoon een Willem Dreeshotel.”
Maar binnenkort gaat het tegen de vlakte. Met de manifestatie ‘een goede oude dag’ zal het vanmiddag officieel worden gesloten. De laatste bewoners zijn al maanden geleden vertrokken. “Gedeporteerd”, zal mevrouw Frits later zeggen. Omdat ik reuze benieuwd ben naar de argumenten waarmee het zoveelste bejaardentehuis in Nederland tegen de vlakte gaat (in Amsterdam alleen al is dit het vierde tehuis) heb ik me aangemeld voor de officiële sluiting.
Oud-minister Hedy d’Ancona (PvdA) opent de middag. Thuis blijven wonen lijkt haar het allerbeste, ook qua participatiemaatschappij. En als diepste wens voor de oudere medemens spreek ze uit dat “die in contact wordt gebracht met cultuur” want “er is niets heerlijkers dan cultuur”. Ze vertelt over bejaarden die schilderles krijgen en daarna “niet eens meer televisie willen kijken.”
Waarna het woord is aan staatssecretaris Martin van Rijn (PvdA), die glunderend de zaal opneemt. “Waar vind je nog zoveel PvdA’ers bij elkaar?”
Bejaardentehuizen waar je zogezegd volledig wordt verzorgd, “all-inclusive zeg maar”, zijn “achterhaald en overbodig”, aldus de staatssecretaris. Maar hij zegt ook dat er geen andere (financiële) keuze is: de kosten van de zorg lopen uit de hand. De premie stijgt en stijgt en wie is daarvan de dupe? Juist! De kleine man! “En dus zullen we allemaal een tandje moeten bijzetten, bijvoorbeeld in de vorm van burenhulp.” Want Van Rijn begrijpt ook wel dat niet álle ouderen even zelfredzaam zijn.
Boris van der Ham (D66), als voorzitter van Humanitas, wijst op grote groepen “kwetsbare bejaarden die niet in staat zullen zijn om zelfstandig te wonen.” Eenzaamheid onder bejaarden is nu al een groot probleem. “Nee”, haast hij zich te zeggen, “ik pleit niet voor heropening maar de participatiemaatschappij kan niet zijn: zoek het zelf maar uit.”
Jeroen Slot, hoofd Onderzoek van de Gemeente Amsterdam, laat alarmerende cijfers zien over de vergrijzing en het verschil tussen hoog en laag opgeleid in ‘gezonde’ levensjaren. Onrustbarend is ook dat de driekwart van alle zorg nu al gebeurt door vrijwilligers en met behulp van ouderenzorg. De hogere inkomens zullen het wegvallen van overheidsvoorzieningen kunnen opvangen met eigen financiële middelen. Maar lage inkomens?
Wethouder Eric van den Burg (VVD) wil het niet horen. “We gaan niet bij de pakken neerzetten. Sluiten betekent niet dat de ouderenzorg ook gaat sluiten. We gaan de schouders eronder zetten. Het gaat in de wijken gebeuren. Mensen gaan initiatieven ontplooien in leegstaande gebouwen zoals dit.”
Te laat beseft hij zijn fout.
Roet in het eten komt van mevrouw Frits. Ze is 94, heeft als verzorgster in het Willem Dreeshuis gewerkt en tot voor kort woonde ze hier. Mevrouw Frits heeft een gedicht geschreven dat ze graag wil voorlezen. “Mijn droefheid is niet te stillen. Ik voel de tranen op mijn gezicht. Deportatie! Wij moeten wijken voor de rijken!”
Het Willem Dreeshuis moet namelijk (ook) tegen de vlakte (net als flink wat huizen erom heen) omdat er woningen van 1600 (zestienhonderd!) euro huur komen te staan. “Daar moet je een salaris voor verdienen van 6000 euro per maand! En dat onze kamers te klein zouden zijn…Flauwekul!”
Zij was er altijd dik tevreden geweest. Zoals iedereen. En wist de zaal wel dat er “dertien personeelsleden zijn ontslagen vanwege de sluiting?”
Nee, dat wist de zaal niet.
Even later zingt de zaal uit volle borst De Internationale. (‘Ontwaakt verworpenen der aarde/Ontwaakt verdoemd in ’s hongeren sfeer…’)
Waarna de Willem Dreesvlag van het huis voor de laatste keer wordt gestreken.
