Beste Tineke,
Ik begrijp via NU.nl en RTL Nieuws (kennelijk was het voor de communicatie-afdeling van Facebook geen noodzaak rechtstreeks met ons te communiceren, want waarom rechtstreeks communiceren als dat ook via derden kan?) dat jullie nog steeds aan het onderzoeken zijn of het van de TPO-Facebook-pagina gecensureerde Powned-filmpje waarin Annabel Nanninga een hekeldicht gericht aan het adres van de Turkse president Erdogan voorleest wel of geen satire is. Oftewel: of het filmpje wel of niet terecht door jullie is gecensureerd.
Ik wil me natuurlijk niet al te veel met jullie onderzoek bemoeien, maar wel wil ik even kwijt dat heus iedereen wel snapt dat het hier inderdaad gaat om satire, al was het maar omdat het filmpje behoort tot de context van een televisie-uitzending van Studio Powned, en er dus een actuele aanleiding is, namelijk de vervolging van een satiricus in Duitsland wegens het ‘beledigen’ (lees: gebruik van satire) van Erdogan (die verder niets met Duitsland te maken heeft maar kennelijk toch vanuit Turkije invloed kan hebben op de rechtstaat in Duitsland, maar dit terzijde).
Los daarvan, Tineke, wil ik het toch even met je hebben over je reactie waarin je toegeeft dat het filmpje is verwijderd omdat “andere Facebook-gebruikers het gedicht rapporteerden omdat het volgens hen ‘haatdragende teksten’ bevat”.
Kennelijk is het zo dat als er maar genoeg kritische massa is van gekwetste Facebookers, en die zijn eigenlijk altijd gekwetst om alles, iets in z’n geheel kan worden gecensureerd, om het pas achteraf aan een eventueel onderzoek te onderwerpen, omdat het ook nog een door Facebook dan wel weer toegestane satire zou kunnen zijn.
Nu begrijp ik dat Facebook nogal strikte regels heeft aangaande ‘kwetsende’ en ‘haatdragende’ inhoud. Zelf ben ik nu bijvoorbeeld al vier keer voor een maand geband, en dat alleen maar omdat ik, hoe misdadig, wat nieuwsberichten had gepubliceerd. In die nieuwsberichten ging het dan bijvoorbeeld over iemand die in het Europees parlement een Hitlergroet had gebracht en in de beste journalistieke traditie werd dat nieuwsbericht geïllustreerd met een ter zaken doende foto, namelijk van de Hitlergroet-brengende persoon in kwestie. Jammer maar helaas, bij Facebook staat de actualiteit óók automatisch gelijk aan ‘haatdragend’ en ‘kwetsend’ want het complete nieuwstopic werd, vanwege die ene actuele foto, verwijderd (en ik geband omdat ik nou eenmaal de beheerder van die Facebook-page ben).
Er was uiteraard niemand van Facebook bereikbaar om aan uit te leggen dat het niet ‘kwetsend’ of ‘haatzaaiend’ was maar gewoon actualiteit en nieuws.
Er was dus ook niemand van Facebook bereikbaar om aan te vragen hoe het censureren van ‘kwetsende’ en ‘haatdragende’ inhoud zich eigenlijk verhoudt met het recht op vrije meningsuiting voor mij als publicist en het recht op vrije nieuwsgaring voor de andere Facebook-gebruikers die gebruik maken van onze pagina om het nieuws tot zich te nemen.
In feite was het zo, Tineke, dat Facebook op dat moment middels keiharde censuur (op straffe van uitsluiting) bepaalde welk nieuws wel en welk nieuws niet tot de Facebook-gebruikers kwam. Dat zijn praktijken die we kennen uit, ik noem eens wat, een democratische dictatuur als Turkije. Praktijken die totaal haaks staan op het idee van Facebook om een sociale ruimte voor iedereen te kunnen zijn. Er is weinig sociaal aan het verwijderen van nieuws alleen omdat enkelen aangeven zich te storen aan de realiteitswaarde van dat nieuws.
En dan was dit nog maar een voorbeeld. Laatst werd ik bijvoorbeeld voor een maand geband omdat ik een foto had gedeeld. Op die foto was mijn gezicht te zien dat was geplakt op het uniform van een Wehrmachtsoldaat uit de Tweede Wereldoorlog. De fotoshopper in kwestie had er ook nog een stalen helm bij geshopt, precies zoals Wehrmachtsoldaten er in de Tweede Wereldoorlog uitzagen. Vond ik dus heel geinig, en ik denk dat het voor de meeste mensen wel duidelijk was dat het hier ging om een spotprent. (Ondanks wat mensen van me denken is het echt niet zo dat ik voor mijn lol in Wehrmachtuniformen marcheer zal ik maar zeggen. Dus wederom: satire. En wederom: censuur.)
Helaas. Er hadden opnieuw mensen geklaagd (het schijnt trouwens zo te zijn, Tineke, dat als je mensen voortdurend aanmoedigt te klagen bij een almachtig heerser, of bijvoorbeeld de overheid, die mensen dat ook gaan doen en uiteindelijk geen vorm van zelfredzaamheid of eigen verantwoordelijkheid meer kennen, de geschiedenis kent legio voorbeelden waarin dat allemaal heel erg mis ging, inclusief de effecten van de mislukte sociaaldemocratie heden ten dage, maar laat ik het niet te filosofisch maken), en opnieuw had Facebook zonder enig wederhoor de afbeelding verwijderd, en mij, als degene die deze afbeelding had gedeeld, geband.
Een spotprent van mijn gezicht op een Duitse soldaat in Wehrmachtuniform, Tineke. Wat vind je daar nou eigenlijk zelf van? Is het beleid van Facebook misschien zo dat de geschiedenis van Duitsland, laten we zeggen vanaf de Weimar-republiek, per definitie ‘kwetsend’ en ‘haatzaaiend’ is? Hoe moet het eigenlijk als je, pak hem beet, een pagina hebt over ‘De Tweede Wereldoorlog in Nederland’? Kun je dat dan op Facebook plaatsen? Of moet je dan telkens alle foto’s met daarop Duitse soldaten, al dan niet met hakenkruizen, eerst bewerken voordat je ze online zet? En als je docent geschiedenis bent? Dan kun je maar weinig. Pas vanaf de jaren vijftig twintigste eeuw houdt het een beetje op met ‘kwetsend’ en ‘haatzaaiend’ zijn nietwaar?
Het lijkt er steeds meer op, Tineke, dat dankzij het absurde verlangen van Facebook om een safespace te creëren voor al die miljarden special snowflakes op de aardbol de waarheid, de actualiteit, de journalistiek, de realiteit en de wereld zoals deze zich aan ons voordoet telkens weer moet worden onderdrukt. En dan zwijg ik nog over de vrijheid van expressie, van mening, van uiting, van satire die door Facebook steeds maar weer geweld wordt aangedaan omdat andere Facebookgebruikers menen dat die meningen en die realiteit ze teveel kwetsen. Alsof dat niets met die gekwetsten zelf heeft te maken maar de verantwoordelijkheid is van degene die zijn mening uit.
Herken je dat misschien, Tineke? ‘Vrijheid die geweld wordt aangedaan omdat iemand zich erdoor gekwetst voelt’? Of heb je eerst een grap met een geit die van achteren wordt genomen door een zekere president nodig om te begrijpen over welke tiranieke en dictatoriale context ik het hier heb?
Natuurlijk, er zijn elke dag miljoenen uitingen op Facebook en evenveel mensen die worden gekwetst. En natuurlijk, waar mensen werken worden fouten gemaakt, dus ook bij Facebook. Juist bij Facebook, want zoveel gekwetste gebruikers kan niet anders dan evenveel fouten opleveren, precies wat ik hierboven al betoogde. Geef mensen de vrije hand om te klagen, en laat ze weten dat je altijd weer zwicht voor hun gedram, en ze houden nooit meer op met proberen de werkelijkheid naar hun hand te zetten.
Maar nu Tineke, een vraag waarvan ik weet dat je die niet wilt beantwoorden. Dat weet ik, omdat cartoonist Ruben Oppenheimer die vraag ook al aan je heeft gesteld. Jouw antwoord, Tineke, was dat je hem blokkeerde. Een beter bewijs dat Facebook wel heel erg veel waarde hecht aan wie er wel of niet wordt gekwetst lijkt me eigenlijk niet voorhanden.
Toch is die vraag erg belangrijk, omdat het antwoord op die vraag precies kan uitleggen waar bij Facebook precies de prioriteit ligt. En hoe Facebook exact omgaat met het voorkomen van ‘haatzaaien’ en ‘gekwetste’ gebruikers, maar ook meent te moeten voldoen aan een zekere vorm van vrijheid van meningsuiting.
En ik vrees, Tineke, dat het antwoord nooit gaat komen. Ik vrees dat het antwoord een antwoord is dat noch jij, noch iemand anders van Facebook, ooit zal kunnen geven, omdat elk antwoord zou bevestigen wat iedereen denkt en waar iedereen voor vreest: dat Facebook volstrekt willekeurig handelt in het hanteren van de regels en dat Facebook in wezen een grillige en van dag tot dag verschillende dictator is waarvan niemand ooit weet wat er de volgende dag weer prioriteit is in de regelgeving.
Ik vrees dat het antwoord zal zijn dat we met Facebook onze eigen nieuwe online dictatuur hebben geschapen. Een systeem waarin we van elkaar afhankelijk zijn maar wat door niemand kan worden gecontroleerd, laat staan kan worden meebestuurd. Alleen de onzichtbare heerster beslist, zonder het afleggen van enige verantwoording. Inderdaad, de perfecte definitie van ‘dictatuur’.
De vraag is, Tineke: hoe kan het dat Facebook keer op keer ‘kwetsende’ opmerkingen over Facebook verwijdert maar Facebook tegelijk niets doet aan de vele, vele, vele, vele, vele, groepen en pagina’s, comments en statusupdates waarin Joden worden beledigd, vrouwen worden gehaat, blanken worden uitgescholden en waarin wordt opgeroepen tot het onthoofden van ongelovigen?
Hoe komt het, Tineke, dat er pagina’s zijn waar mensen dag in dag uit screenshots plaatsen van Facebookgebruikers, inclusief naam en foto, en als het even kan adres en naam van werkgever, zogenaamd omdat die Facebookers ‘racist’ zouden zijn en waarbij wordt opgeroepen hun werkgevers te bellen en die mensen zelf lastig te vallen?
Hoe kan het, Tineke, dat jij wel binnen no time filmpjes en spotprents verwijdert van een internationaal bekend staatshoofd dat zich beledigt voelt maar spil is in een internationale affaire die draait om vrijheid van satire en dictatuur binnen Europa, maar nooit reageert op de vele duizenden, tienduizenden, honderdduizenden hatelijke comments en privé-berichten van mensen die gekwetst zijn doordat ik en mijn miljoenen collega-meninguiters, binnen of buiten Facebook, een mening heb gegeven die ze niet aanstaat?
Hoe kan het, Tineke, dat er niets gebeurt aan de tienduizenden Facebook-gebruikers die elke week weer Annabel Nanninga, Ebru Umar, Dominique Weesie, Rutger Castricum, Tom Staal, en vele, vele, vele anderen die gewoon hun werk doen via Facebook bedreigen, intimideren, uitschelden, oproepen tot geweld en haat en laster plegen?
Tineke, hoe kan het dat mensen honderd keer aangeven dat er pagina’s online staan waar volstrekt onschuldigen aan de schandpaal worden genageld, inclusief hun kinderen en hun familieleden en inclusief al hun vrienden, voorzien van de oproepen tot geweld en haatzaaierij zo dik dat je er plakken van kunt snijden, alleen maar omdat de mensen die deze pagina beheren vinden dat die onschuldigen ‘fout’ zijn maar dat er honderd keer niets tegen wordt gedaan?
Niet zelden zegt Facebook dat ook het schandpalen, lasteren, intimideren en bedreigen van personen ‘vrijheid van meningsuiting is’. Fine by me. Maar als dat zo is, Tineke, moet het dan ook niet gewoon zo zijn dat iedereen een satirisch filmpje kan plaatsen zonder te vrezen zijn accountrechten 24 uur of langer kwijt te raken? Als het plegen van laster, het stalken en het belagen van mensen, puur en alleen vanwege hun opvattingen, kennelijk geen enkel probleem is voor Facebook, hoe kan het dan dat het plaatsen van nieuws, historische foto’s of satirische filmpjes met actuele context wél een probleem kunnen zijn?
Nee, jij wilt daarop geen antwoord geven. Omdat jij daar geen antwoord op hebt. Omdat dit een probleem is van Facebook dat elke dag groter wordt: “Alle gerapporteerde content wordt onpartijdig behandeld door meertalige, goed getrainde teams” de volstrekte willekeur bij het toepassen van regels door een oneindig tekort aan personeel, het niet bestaan van feilloze algoritmen of perfect werkende herkenningssoftware.
Jij kunt deze vraag niet beantwoorden omdat jij ook wel weet dat de vrijheid van meningsuiting altijd is begrensd door een grijze mist waarvan niemand exact weet waar precies in die mist de grens werkelijk begint of eindigt.
Jij, Tineke, kunt deze vraag niet beantwoorden omdat Facebook een groot probleem heeft. Dat probleem is het willen realiseren van een utopie, binnen een systeem dat steeds meer onderdeel uitmaakt van het dagelijks leven en steeds meer vatbaar is voor de realiteit en alle nadelige gevolgen die dat met zich meebrengt.
Facebook, Tineke, gelooft nog altijd heilig in het ideaal van een vreedzame online samenleving waarin niemand wordt gekwetst en de realiteit zich alleen maar aandient in zachte roze verpakking, volledig vrij van alle scherpe randjes, geschikt voor kinderen van alle leftijden
Dat ideaal is alleen haalbaar zolang je de realiteit volledig buitensluit. Maar omdat Facebook evengoed wil meeliften op de dagelijkse realiteit, en niet kan bestaan zonder de winst die voortkomt uit diezelfde vervloekte rauwe realiteit, is die realiteit onvermijdelijk.
De pijn en het leed van de dagelijkse realiteit zijn allang Facebook binnengeslopen en ze gaan nooit meer weg. Het beste wat Facebook kan doen is haar gebruikers voorbereiden op te worden gekwetst, voorbereiden op een werkelijkheid waarin de ene helft van de wereld de andere haat, een werkelijkheid waarin de ene godsdienst de andere altijd zal willen bestrijden en vice versa, een werkelijkheid waarin verschrikkelijke dingen gebeuren en het recht op vrijheid altijd verbonden zal zijn aan het recht op te worden gekwetst. Een realiteit waarin de mens maar het beste ervoor kan zorgen zoveel mogelijk van die realiteit, met alle voor en nadelen, te maken en niet leert te vertrouwen op een almachtige die door een simpele druk op de knop, bij wijze van schietgebed, alle problemen als vanzelf wegtovert.
Maar dat is niet wat Facebook doet. Nee, Facebook belooft haar gebruikers nog altijd een fijne veilige omgeving waarin helemaal niemand zal worden gekwetst en waarin helemaal niemand pijn lijdt. Een omgeving die niet bestaat, niet kan bestaan en ook nooit zal bestaan. Nergens. Ook niet online. Een belofte dus die nooit kan worden nagekomen.
Facebook is wat dat betreft, Tineke, een dode mus. Een al lang geleden overleden dode kat in een zak. En die dode dieren zijn nu aan het ontbinden, Tineke. Het stinkt steeds meer. Je krijgt de geur niet meer uit je kleding en ‘s avonds in bed ruik je het nog.
Op een dag is je neus dichtknijpen en je hoofd afwenden van dat rottende karkas niet meer voldoende en zul je die realiteit moeten accepteren. Net als al die miljarden Facebook-gebruikers. En dat is de dag dat het Facebook-succesverhaal eindigt.
Facebook heeft zijn beste tijd gehad, vind je ook niet Tineke?
Nee, ik verwacht geen verdere reactie meer van je…
