Het lijkt zo’n goed idee. Alle overheden moeten bezuinigen en politici durven lang niet altijd doortastende beslissingen te nemen. Veel bezuinigingen leveren protest op, of het nu is van ouderen, gehandicapten of trambestuurders. Dus waarom zouden we de burger niet zelf inspraak geven in welke bezuinigingen er moeten komen? Als burgers zelf met voorstellen komen, is er minder protest, meer draagvlak en hebben politici minder uit te leggen.
En dan komt er dus een website. Het Instituut voor Publiek en Politiek maakte bijvoorbeeld de begrotingswijzer waar burgers zelf kunnen aangeven waar ze op willen bezuinigen. Via de site kunnen burgers van Wageningen, Utrecht en Aalsmeer hun voorkeuren opgeven. Andere gemeenten komen met een eigen website zoals Hilversum. De uitnodigende leus luidt: ‘bezuinig mee met uw idee!’ De Pers bekeek de uitkomsten in verschillende gemeenten. Uit de inventarisatie bleek dat deze initiatieven om burgers een zegje te laten doen nogal voorspelbaar uitpakken.
Bloemperkjes en afvalbakken
Waar willen burgers op bezuinigen? Op zaken die ze niet zien en waarvan ze de gevolgen niet doorzien. Ambtenaren bijvoorbeeld. Die zitten immers op het gemeentehuis en je weet als burger niet welke toegevoegde waarde ze hebben. Zij kunnen dus wel weg. Ook willen burgers bezuinigen op zaken waar nu geen klachten over zijn, vanuit het idee dat het dan ook wel wat minder kan. De groenvoorziening moet eraan geloven: minder vegen, bloemperkjes bijhouden en afvalbakken legen.
En burgers bezuinigen ook (verrassend!) graag op zaken waar ze zelf geen last van hebben omdat ze er geen gebruik van maken. Cultuur bijvoorbeeld. En integratie. Niet zo lang geleden vonden burgers dat buitenlanders moeten integreren en dat de overheid daarin moet investeren, maar nu het kabinet-Rutte heeft voorgesteld dat immigranten hun eigen inburgeringscursus moeten betalen, komen burgers erachter dat je eigenlijk helemaal niet in buitenlanders hoeft te investeren, want integratie is gratis als de migranten het zelf betalen. Weer een bezuiniging ingeboekt.
Niet kunnen tellen
En zo leveren moderne experimenten uitkomsten op die iedereen had kunnen voorspellen. Nu kun je natuurlijk zeggen: dat maakt niet uit, want het zijn in ieder geval ideeën waar draagvlak voor bestaat. Ook dat is maar de vraag. Volgens De Pers zijn er in Zoetermeer 3.000 burgers die vinden dat de openbare ruimte minder geld moet krijgen. Iedereen die dat ziet als overtuigend bewijs voor draagvlak voor deze bezuiniging, kan niet tellen. In Zoetermeer wonen 121.000 mensen. Het is zeer de vraag of er in Zoetermeer draagvlak is voor minder groenvoorziening.
Sterker nog: we weten zelfs dat waarschijnlijk het omgekeerde het geval is. Want wie leveren bezuinigingsideeën in? Dit zijn met name hoger opgeleiden, politiek geïnteresseerden en hogere sociale klassen. Zij overschreeuwen de burgers in mindere wijken die het project niet kennen, minder politieke interesse hebben en minder bedreven zijn in online discussies. Die burgers zien bezuinigingen op zich afkomen waar ze nooit invloed op hebben gehad, niet online, en ook niet via het stemhokje. En het enige slappe weerwoord van de hoger opgeleide ideeën-elite is dan dat ‘het proces toch openstond voor iedereen?’
We weten dus al hoe dit afloopt. Nu doen politici modieus mee aan bezuinigingsvoorstellen van een kleine groep burgers, maar straks gaan alle raadsleden en burgers gewoon zeuren over het zwerfvuil, de verwilderde bomen en het kapotte straatmeubilair. De enigen die dan gelijk hebben met hun klachten zijn de vele burgers die geen bezuinigingen hadden voorgesteld.
Chris Aalberts schreef met Maurits Kreijveld het boek ‘veel gekwetter, weinig wol’ over het gebruik van sociale media door overheid, politiek en burgers (www.politiek20.nl)
