Mijn beste vriendin stuurt me een link. Kendrick Lamar – M.A.A.D City. Ik schiet in de lach. Vorig schooljaar waren we vaak eindeloos aan het pielen om dit nummer op de seconde gelijk af te laten spelen op onze telefoons, zodat we, beide met onze oortjes in, tegelijkertijd “YOCK YOCK YOCK YOCK” schreeuwden door de gang. Sommige muziek daarentegen kan ik nooit meer horen. Teveel associaties met de vroegere geliefde(n), ernstige ruzies, gênante gebeurtenissen en ongelukken. Het is ontzettend apart dat muziek van alles in je naar boven kan brengen.
Muziek is universeel. Iedereen houdt van muziek. Als je naar muziek luistert, zoek je onbewust naar ritmische en melodische patronen. De luchtringen (geluiden) worden opgevangen in je oren, waar het vervolgens doorstroomt naar je slakkenhuis waar de zenuwuiteinden signalen sturen naar je hersenen. Veranderingen in de muziek die je hoort, leiden tot emotie en associaties. Zo simpel gaat het, en zoveel kan het losmaken.
Ene meneer Davis van de University of California heeft ontdekt dat het gebied van de hersenen waar herinneringen worden vastgelegd en ontvangen óók eerder gehoorde muziek, herinneringen en emoties aan elkaar linkt. Het vastleggen en ontvangen van deze drie gebeurt onder andere in de hippocampus, waarna het in het lange termijngeheugen opgeslagen wordt. Het lange termijngeheugen bestaat uit het impliciete en expliciete geheugen. Het impliciete geheugen slaat allerlei onbewuste informatie op.
Denk hierbij bijvoorbeeld aan priming, een gedragssysteem dat er voor zorgt dat je gevoeliger bent voor een prikkel die je al eens hebt ontvangen. De Albert Heijn heeft hier bijvoorbeeld op ingespeeld door de broodafdeling centraal in de winkel te plaatsen. Zo hangt er altijd een geur van een vers gebakken product in de lucht, krijg je honger en stijgt hun omzet.
Het expliciete gedeelte van het geheugen slaat herinneringen op die we ons bewust kunnen herinneren. Dit is erg handig, want anders zouden we nooit kunnen onthouden hoe we bijvoorbeeld ons lievelingsontbijtjes creëren. (Biologisch zuurdesem gerstebrood, een beetje amandelpasta, een paar plakjes banaan en wat honing; TO DIE FOR.)
Gegevens opslaan in het expliciete geheugen kan heel snel gaan: soms hoeft iemand maar één keer iets waar te nemen om het zijn of haar leven lang te onthouden. Het expliciete geheugen is weer onder te verdelen in het semantisch en het episodisch expliciet geheugen. Het semantische geheugen slaat betekenissen, begrippen en feiten op. Wat je op school leert, basically.
Het episodisch geheugen, waar Kendrick Lamar op dat moment zijn liedje afspeelde, slaat op dat je meemaakt. Veel van deze herinneringen worden na verloop van tijd gewist, maar ook hier geldt weer dat wanneer ze veel indruk hebben gemaakt en veel worden herhaald, ze voor altijd in je herinnering kunnen blijven. Je hersenen zorgen ervoor dat je schokkende gebeurtenissen niet snel vergeet om volgende keren te voorkomen. De tijger kwam uit díe struik, daar ga je dus nooit meer liggen.
Naast het onderzoek van Davis over de link tussen muziek, herinneringen en emoties heeft een andere onderzoeker, meneer Janata, professor aan de UC Davis Center for Mind and Brain, hier ook onderzoek naar gedaan. Janata liet proefpersonen luisteren naar fragmenten van 30 verschillende soorten muziek terwijl hij hun hersenactiviteit registreerde met een MRI. Hij keek waar het bloed naar toe stroomde in de hersenen per verschillend fragment. Direct na de MRI-sessie vulden de proefpersonen ook nog een enquête in over de inhoud en de levendigheid van de herinneringen die elk bekend fragment bij hen had uitgelokt. Inclusief de vraag of de gehoorde muziek werd geassocieerd met een bepaald incident, een tijd in hun leven of zomaar iets, hun kat bijvoorbeeld.
De enquêtes lieten ten eerste zien dat muziekfragmenten die waren gelinkt aan de duidelijkste, meest belangrijke herinneringen, degene waren die de meest levendige en emotionele reacties opriepen. Toen hij ook de MRI scans vergeleek met de antwoorden op de enquête over de inhoud en de levendigheid van herinneringen, ontdekte Janata dat het belang van de herinnering correspondeerde aan de hoeveelheid waargenomen hersenactiviteit op MRI scans.
Hij ontdekte de herinneringen die werden beschreven van de proefpersonen werden verwerkt in hetzelfde gebied in de hersenen als waar de proefpersonen de herinneringen, veroorzaakt aan die specifieke muziek, ervoeren. Je loopt als het ware hetzelfde pad in je hersenen. Met dit werd Janata’s hypothese dat dit gebied in de hersenen muziek en geheugen verbindt, bevestigd.
Hij beschreef het zelf als volgt: “Wat lijkt te gebeuren is dat tonen van een bekend muziekstuk dienen als soundtrack voor een mentale film die begint te spelen in ons hoofd. Nu kunnen we het verband zien tussen die twee dingen – de muziek en de herinneringen.”
